OVO JE NAJGORA VRSTA ZEMLJOTRESA: Može da SRAVNI GRAD u SEKUNDI, evo šta ga izaziva

Zemljotresi ili potresi mogu da budu toliko razorni da je teško i zamisliti da ih se dešava na hiljade svakog dana širom sveta, obično u obliku slabih podrhtavanja. Većina je toliko slaba da ljudi ne mogu ni da ih osete.

Ali s vremena na vreme dešavaju se veliki zemljotresi. Za poslednji jačine 7,8 stepeni Rihterove skale koji je pogodio južnu Tursku i Siriju 6. februara 2023. godine, naučnici kažu da je verovatno jedan od najsmrtonosnijih u ovoj deceniji.

Evo šta treba da znate o zemljotresima - gde se najčešće dešavaju, kako se mere i kakvu štetu najjači zemljotresi mogu da izazovu?

Gde se dešava najviše zemljotresa?

Oko 80 odsto svih zemljotresa na planeti dešava se duž oboda Tihog okeana, koji se naziva i "vatreni prsten" ili " vatreni pojas" zbog preovlađujućih vulkanskih aktivnosti koja se tamo dešavaju. Većina zemljotresa se dešava u zonama raseda, gde se tektonske ploče — džinovske stenske ploče koje čine gornji sloj Zemlje — sudaraju jedna o drugu ili se jedna pod drugu podvlače.

Ovi uticaji su obično postepeni i neprimetni na površini; međutim, između ploča može da se stvori ogroman pritisak. Kada se ova energija oslobađa, šalje ogromne vibracije - seizmičke talase, stotinama kilometara kroz stenu do površine. Postoje i potresi koji mogu da se dese daleko od zona raseda kada su ploče istegnute ili stisnute.

Tipovi zemljotresa

Tektonski

Zemljina kora je sastavljana od tektonskih ploča koje se konstantno kreću. Prilikom ovog kretanja, one prolaze jedna pored druge, udaljuju se ili se približavaju. Prilikom mimoilaženja tektonskih ploča javljaju se međusobni pritisi koji dovode so loma u stijenama što izaziva zemljotres. Tektonski zemljotresi su najčešća vrsta zemljotresa i odgovorni su za većinu štete koja je izazvana zemljotresima. Osim što su najčešći, oni su dominantni i po snazi i sposobni su sravniti gradove za nekoliko sekundi.

Vulkanski

Vulkanski zemljotresi su mnogo rjeđa pojava u poređenju sa tektonskim. Obično se dešavaju prije ili posle vulkanske erupcije. Oni mogu imati dva oblika: vulkanski zemljotresi sa dugim amplitudama i vulkansko-tektonski zemljotresi.

Vulkansko-tektonski zemljotresi se najčešće dešavaju nakon vulkanske erupcije. Tokom pražnjenja magme iz unutrašnjosti zemljine kore za njom ostaje prazan prostor koji se mora nečim ispuniti. On se puni stijenama koje prilikom kretanja izazivaju zemljotres.

Vulkanski zemljotresi sa dugim amplitudama se dešavaju prije vulkanske erupcije. Nekoliko dana prije erupcije, magma u unutrašnjosti zemlje naglo mijenja temperaturu što uzrokuje pojavu seizmičkih talasa koji izazivaju zemljotres.

Urvinski

Ovakvi zemljotresi nastaju urušavanjem podzemnih kaverni i pećina u stijenskim masama koje su izložene erozionim procesima podzemnih voda. Urvinski zemljotresi su znatno manjeg intenziteta od tektonskih zemljotresa.

Zemljotresi usled eksplozija

Zemljotresi koji nastaju usljed nuklearne eksplozije su vještačka vrsta zemljotresa i posljedica su ljudske tehnologije koja se koristi u ratu.

Ocene magnitude zemljotresa

Naučnici zemljotresima dodeljuju ocenu magnitude na osnovu jačine i trajanja njihovih seizmičkih talasa. Potres jačine 3 do 4,9 smatra se manjim ili slabim; 5 do 6,9 je umereno do jak; 7 do 7,9 je snažan; a 8 veoma snažan.

Zemljotresi su uvek praćeni naknadnim potresima, manji zemljotresima koji se dešavaju nakon glavnog i mogu da traju nedeljama - ili čak i godinama u nekim slučajevima. Prema USGS-u, neki zemljotresi takođe imaju predpotrese, ili manje potrese koji prethode većem zemljotresu.

Najjači zemljotres ikada zabeležen bio je zemljotres magnitude 9,5 koji je pogodio južni Čile 1960. godine. Zemljotres kod Valdivije — nazvan po gradu koji je pretrpeo najveću štetu — ubio je oko 1.655 ljudi i ostavio još dva miliona bez krova nad glavom. Takođe je izazvao cunami koji se proširio na Pacifik i poplavio obale Japana, Havaja i Novog Zelanda.

(Espreso/Gradnja.me/national geographic)