BEOGRAD JE DANAS PONOVO PRESTONICA NESVRSTANIH, A DA LI STE ZNALI KAKO JE NASTAO? Ovako je SVE POČELO (VIDEO)

Nakon šest decenija, nesvrstani su ponovo u Beogradu.

Razlog je samit koji se održava povodom obeležavanja 60 godina od prve konferencije Pokreta nesvrstanih zemalja.

Glavni grad Srbije danas je diplomatska prestonica sveta, a ovako je sve počelo:

Nastanak pokreta i okupljanje oko jedne ideje

Ideja o osnivanju Pokreta nesvrstanih pojavila se tokom raspada kolonijalnog sistema i borbe za nezavisnost naroda Afrike, Azije, Latinske Amerike i drugih regiona sveta, u trenutku dok je Hladni rat bio na vrhuncu.

Brojne države nisu želele da aktivno zauzimaju strane u binarnoj slici tadašnjeg sveta koji je bio podeljen na Istočni blok – predvođen Sovjetskim Savezom – i Zapadni blok, na čelu sa Sjedinjenim Državama.

Termin „Nesvrstani” je prvi skovao indijski premijer Džavaharlal Nehru tokom svog govora 1954. u Kolombu, Šri Lanka. U svom govoru, Nehru je opisao pet postulata koji su korišćeni kao vodilje u kinesko-indijskim odnosima, a koje je prve smislio ondašnji kineski premijer Džou Enlaj.

Nazvani Pet principa miroljubive egzistencije ili Pančšil, kasnije će poslužiti kao osnova Pokreta nesvrstanih. Tih pet principa su:

1. Uzajamno poštovanje teritorijalnog integriteta i suvereniteta 2. Uzajamno nenapadanje 3. Uzajamno nemešanje u unutrašnje poslove 4. Jednakost i uzajamna korist 5. Miroljubiva koegzistencija

1955. godine na konferenciji održanoj u Bandungu, u Indoneziji, svetske nesvrstane nacije su izrazile svoju želju da ne budu uvučene u ideološke sukobe Istoka i Zapada u Hladnom ratu. Zato se je ta konferencija značajna prekretnica za razvoj pokreta kao političke organizacije.

Uloga Jugoslavije i Beograd kao prva prestonica Nesvrstanih

Jugoslavija, koja je od kraja Drugog svetskog rata bila komunistička zemlja, 1948. godine napravila je raskid sa Sovjetskim Savezom.

Raskid Tita i Staljina, ili raskol Jugoslavije i SSSR-a, odnosi se na raskol između vođa Jugoslavije i SSSR-a, Josipa Broza Tita i Josifa Staljina, što je dovelo do izbacivanja Jugoslavije iz Komunističkog informacionog biroa (Informbiro).

Prema istoričarima razlozi za ovaj veliki raskol su mnogobrojni, a kao jedan od najvažnijih navode želju rukovodstva sovjetskih komunista da kontrolišu unutrašnje procese u Komunističkoj partiji Jugoslavije.

Distanciravši se od Sovjetskog Saveza, a bez ambicija da se prikloni Zapadnom bloku, Jugoslavija je svoju šansu videla u Pokretu nesvrstanih država.

Tito, Nehru i Naser su 19. jula 1956. godine na Brionima potpisali deklaraciju o zajedničkoj saradnji i politici.

Ipak, 5 godina kasnije u septembru 1961. godine, uz veliku zaslugu Josipa Broza Tita, održana je prva zvanična konferencija Pokreta nesvrstanih i to baš u Beogradu.

Kolone diplomatskih automobila kretale su se centralnim gradskim ulicama, a aplauzom su ih pozdravljali brojni okupljeni građani.

"Okupljanjem na ovoj konferenciji, mi smo svesni da preuzimamo na sebe veliku odgovornost pred miroljubivim svetom, koji se s pravom nada da ćemo ovde učiniti sve kako bi se uklonila opasnost koja lebdi nad čovječanstvom", poručio je Tito tom prilikom.

Na video snimku Filmskih novosti možete pogledati kako se tog septembra istorija pisala u Beogradu:

Zvanična konferencija okupila je lidere iz 25 zemalja sa četiri kontinenta.

Uz Tita i Nehrua, drugi istaknuti svetski lideri koji su učestvovali u stvaranju Pokreta nesvrstanih bili su Gamal Abdel Naser, predsednik Egipta, Sukarno, predsednik Indonezije i Kvame Nkrumah, prvi predsednik Gane.

Posle svestrane razmene mišljenja, u kojoj je glavna pažnja bila posvećena opasnostima na svetski mir, problemima razoružanja, kolonijalizma i ekonomskog razvoja, usvojeno je i nekoliko dokumenata: Deklaracija šefova država ili vlada, Izjava o opasnosti od rata i apel za svetski mir, kao i pisma identičnog sadržaja predsedniku vlade Sovjetskog Saveza Hruščovu i predsedniku SAD Kenediju.

Istorijski značaj Beogradske konferencije je u tome što je prvi put okupila državnike nesvrstanih zemalja i formulisala izvorne principe i ciljeve politike i pokreta nesvrstanih kao nezavisnog, vanblokovskog i globalnog faktora u međunarodnim odnosima.

Havanska deklaracija

Svrha organizacije, kako je napisano u Havanskoj deklaraciji iz 1979. godine, bila je da osigura "nacionalnu nezavisnost, suverenitet, teritorijalni integritet i bezbednost nesvrstanih zemalja u njihovoj borbi protiv imperijalizma, kolonijalizma, neokolonijalizma, aparthejda, rasizma, uključujući i cionizam i sve oblike strane agresije, okupacije, dominacije, mešanja ili hegemonije, kao i protiv blokovske politike".

Današnja uloga Pokreta u svetu i (ne)svrstani posmatrači

Od osnivanja Pokret nema formalnu hijerarhijsku strukturu, već se rukovodstvo menja rotacijom na samitima koji se održavaju svake tri godine.

Pokret je izgubio kredibilitet tokom 70-ih kada je kritikovan da u njemu postaju dominantne države koje su bile prijateljske prema Sovjetskom Savezu.

Nakon rušenja Berlinskog zida 1989. godine i pada komunizma na istoku Evrope, postavljeno je pitanje opravdanosti daljeg postojanja Nesvrstanih. Međutim, mnoge zemlje-članice, na čelu sa Indijom koja je bila među osnivačima, bile su na stanovištu da Pokret mora nastaviti da postoji.

Nakon toga, Pokret je nastojao da se redefiniše, pomerajući fokus rada na borbu protiv globalizacije.

Zemlja koja sada predsedava Pokretom nesvrstanih je Azerbejdžan koji će svoje mesto ustupiti 2022. godine.

Zemlja koju je Tito vodio bila je članica Pokreta nesvrstanih do početka devedesetih, kada se raspala u jugoslovenskim ratovima. Zvanično je izašla iz članstva 1992. godine.

Srbija danas ima status posmatrača, kao i Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Hrvatska. Kandidatura BiH za punopravno članstvo u devedesetim je odbijena.

Beograd je i septembra 2011. godine, povodom 50 godina od prvog Samita nesvrstanih, ugostio više od 100 stranih delegacija sa oko 600 delegata.

(Espreso / RTS / Radio Slobodna Evropa / Vikipedija)