ZMAJEVI DOŠLI ISPRED SKUPŠTINE I ISTORIJA SE DESILA: Antibirokratska revolucija srušila KOMUNIZAM i ojačala SLOBU

Na današnji dan 1988. godine oko pet hiljada radnika zemunske fabrike "Zmaj" demonstriralo je ispred zgrade Skupštine SFR Jugoslavije, nezadovoljno svojim socijalnim položajem. To je bio početak masovnih mitinga koji su nazvani "antibirokratska revolucija", a poslužili su za učvršćivanje vlasti lidera srpskih komunista Slobodana Miloševića.

Antibirokratska revolucija je izraz kojim se opisuje niz masovnih protesta, kao i uz njih vezanih političkih događaja i procesa kojima su u drugoj polovini 1988. i prvoj polovini 1989. godine srušena partijska i administrativna rukovodstva Vojvodine, Crne Gore i Kosova i zamenjena pristalicama srpskog komunističkog vođe Slobodana Miloševića, čime je SR Srbija stekla 4 od 8 glasova u jugoslovenskoj federaciji i prevlast u Savezu komunista Jugoslavije.

Ti su događaji za svoju neposrednu posledicu imali donošenje amandmana na Ustav SR Srbije 1989. kojima je značajno smanjena autonomija Kosova i Vojvodine koju su dotada uživali u okviru tadašnje SR Srbije, odnosno SFR Jugoslavije.

Isti proces je, zbog nagle promene ravnoteže snaga u saveznim organima vlasti, otvorenog korištenja srpskog nacionalizma od strane Miloševića i njegovih pristalica, pretnji da bi se isti "recepti" mogli koristiti na druge druge republike, kao i mlakih reakcija saveznih organa vlasti na te događaje, doveli do tada nezapamćenih pogoršanja odnosa među republikama, naglog jačanja ekstremnog nacionalizma u svim sredinama, kao i ustavne krize čiji će krajni rezultat biti nasilni raspad Jugoslavije.

Obeležja antibirokratske revolucije su organizovana masovna okupljanja koja su prikazivana kao spontana, sa parolama koje su najavljivale naredne akcije političke vrhuške, i instrumentalizacija medija, pre svega dnevnika "Politika". Antibirokratska revolucija je predstavljala raskid komunističkim shvatanjem politike, pre svega sa odnosom prema nacionalizmu. Milošević je socijalnu terminologiju zamenio nacionalnom, a umesto radničke klase na političku scenu stupa nacija.

Ovi događaji se smatraju nekom vrstom puča, odnosno državnog udara, kojim je srušena zakonita vlast.

Milošević je prvih nekoliko meseci nakon dolaska na vlast proveo konsolidujući svoju vlast kroz "diferencijaciju", ali i kroz pažljivu propagandnu kampanju kroz beogradske medije čija je svrha bila predstaviti ga kao ne samo vođu srpske Partije ili srpske države, nego i svih Srba u Jugoslaviji, odnosno narodnog predstavnika koji će se boriti za njihove interese bez obzira na dotadašnja institucionalna ili ideološka ograničenja. Tako stvarani kult ličnosti je bio bez presedana i tako iznenadio i ostavio zbunjenima ostatak jugoslovenskog političkog establišmenta.

Rukovodstvima drugih republika i pokrajina je bilo nepojmljivo da bi jedan dotada nepoznati aparatčik pokušao menjati ustavno uređenje van-institucionalnim sredstvima, isto kao i to da bi jugoslovenski komunist mogao sarađivati s velikosrpskim nacionalistima od kojih su mnogi uživali reputaciju antikomunista.

Zbog svega toga je ispočetka prevladavao stav da se novi kurs u SR Srbiji prosto ignoriše ili se s Miloševićem postigne kakav-takav kompromis, u uverenju da će njegovi ciljevi biti zadovoljeni u granicama SR Srbije. Jedini izuzetak je u tome predstavljalo rukovodstvo SK Slovenije, koje je eventualno smanjenje ili ukidanje kosovske autonomije videlo kao presedan koji bi se mogao primeniti na SR Sloveniju, u kojoj je u to vreme jačalo nezadovoljstvo protiv savezne vlade, pre svega JNA.

Milošević je, s druge strane, svoje prave ciljeve i obim svoje politike uspešno skrivao i time što je svom pokretu uz nacionalnu dao i socijalnu notu. Tvrdio je kako njegovo nastojanje da Srbija "ponovno stekne svoju državnost" samo deo nastojanja za sveopšte rešavanje ekonomskih i političkih problema Jugoslavije, a koji su svoj uzrok imali u "prevaziđenom" društveno-političkom sistemu, odnosno komplikovanim mehanizmima vlasti koji su Partiju "otuđili" od svoje "baze" - naroda, učinivši je birokratizovanom, neodgovornom i nesposobnom.

Milošević se s time nastojao predstaviti kao populistički vođa čiji bi "novi stil" upravljanja trebao demokratizovati sistem, odnosno učiniti društveno i političkim odgovornijim.

Zbog toga je Milošević na samim počecima antibirokratske revolucije uživao podršku i nekih ličnosti koje uopšte nisu bili nacionalisti niti vezani uz Srbiju ili Srbe, već koji su njegovu politiku videli kao svojevrsni pokušaj da se jugoslovenska država "preporodi" na način koji je Mihail Gorbačov kroz "glasnost" i perestrojku u isto vreme pokušao "preporoditi" SSSR. Tom utisku je dosta doprinela Gorbačovljeva poseta Beogradu u proleće 1988. godine, kada je sovjetski vođa vodio niz razgovora sa vođom srpskih komunista bez učešća saveznih vlasti.

Miloševićevoj politici je u to vreme nastavila pogodovati ekonomska kriza koja je 1987. godine izazvala dotada nezapamćeni talas štrajkova širom Jugoslavije, odnosno dodatno potkopao autoritet dotadašnjeg sistema koji je sebe nastojao prikazati kao predstavnika radničke klase. Iste godine je finansijska kriza u državi na videlo iznela i mnoge malverzacije nižerangiranih, a nekada i visokorangiranih partijskih i državnih funkcionera, pri čemu se najviše istakla afera Agrokomerc u Velikoj Kladuši koja je dovela do zatvaranja Fikreta Abdića i pada braće Pozderac u SR BiH. Vodstvo SKJ je početkom 1988. godine, nastojeći makar formalno da odgovori na takav razvoj situacije, postiglo određeni konsensus o nužnosti da se provedu tri reforme - ekonomskog, političkog sistema te same Partije.

Neke od tih deklarativnih odredbi, uglavnom vezani uz uvođenje elemenata tržišne ekonomije i smanjenje uticaja Partije na državne strukture - su se odrazile i na amandmane na Ustav SFRJ koji su ratifikovani u novembru 1988. godine.

BONUS VIDEO:

Otac žene koja je ubila sebe i dete na Bežanijskoj kosi

(Esoreso.rs)