DOSADNO JE U GLUBOČICI, IDEMO U RACKU VAROŠ, SAMO DA POKUPIMO EKIPU IZ GURGUSOVCA: Evo kako bi se zvali gradovi u Srbiji da im vratimo SREDNJEVEKOVNA IMENA!

Patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej podneo je inicijativu, kojom Kuršumlija treba da promeni svoje ime i vrati staro srednjovekovno "Bela Crkva". Tu inicijativu prihvatila je opština Kuršumlija.

Od ranog jutra zbog ove vesti "pljušte" komentari na društvenim mrežama, i to, ne baš pozitivni. Mnogi su stavili "prst na čelo" i zapitali se šta promena imena jednog grada nosi sa sobom, a tviteraše je najviše "zabrinula" promena ličnih dokumenata. Naša mašta išla je još korak dalje, pa smo se zapitali, kakva bi imena nosili ostali srpski gradovi kada bi vratili svoja srednjovekovna imena?! I kakav bi to "haos" izazvalo?

Budući da živimo na teritoriji na kojoj je istorija itekako burna, neprestano se stvara, rastvara, zapliće i raspliće, za očekivati je da su imena gradova prošla takođe kroz razne promene. Naime, svaka epoha je u odnosu na različite vladaoce na ovom području nadevala različita imena gradovima, shodno svojim principima i idealima.

Ova inicijativa koju je uputio patrijarh Irinej, a opština Kuršumlija prihvatila, navela nas je da istražimo kakva bi imena nosili drugi srpski gradovi da vrate svoja stara, srednjovekovna imena.

KURŠUMLIJA

Rimljani su je zvali Ad Fines, što znači "na kraju", pošto se nalazila na samoj granici Dalmacije i Gornje Mezije. Tokom ranog srednjeg veka zvala se Toplice, ali nakon što je Stefan Nemanja u njoj sagradio manastire Svetog Nikole i Bogorodice i pokrio ih blještavim olovom, prozvana je Bele Crkve. U današnjem imenu, koje je turskog porekla, krije se upravo trag ovog pređašnjeg naziva. Naime, Kuršumlija se tokom 19. veka zvala Kuršumlje, a to je naša verzija otomanskog naziva Kuršumli Kilise, što znači - Olovna Crkva. Čini se kako će nakon inicijative partijarha Irineja ovaj grad ponovo da promeni ime i to u ime "Bela Crkva".

BEOGRAD

Veligrad(i)on ili Velegrada, vizantijsko je ime za Beograd, dok je njegovo srednjovekovno mađarsko ime do 14. veka Nandoralba, a nakon toga Nándorfehérvár, Landorfehérvá.

SOMBOR

Prvobitno mađarsko ime grada je bilo Czoborszentmihály i veruje se da je od tog imena nastao Sombor. Pod sadašnjim imenom prvi put spomenut je davne 1543. godine, ali postoje i druga srpska imena grada u starijim dokumentima poput Samobor, Sambor, Sambir, Sonbor, Sanbur, Zibor i Zombar. Srbi su ga takođe kolokvijalno nazivali i Ravangrad.

APATIN

Grad Apatin po prvi put se pominje u 11. veku. Njegovo prvo ime bilo je Opatija i smatra se kako je ime koje sada nosi nastalo upravo od ovog imena.

ZRENJANIN

Zrenjanin je od 1935. godine nosio ime Petrovgrad, u čast kralja Petra I Karađorđevića, ali će to ime nositi samo jedanaest godina, pošto će 1946. postati Zrenjanin, u čast južnobanatskog komuniste i partizana Žarka Zrenjanina Uče koga su nacisti ubili 1942.

NOVI SAD

Prvobitno ime ovog grada bilo je Racko selo, Racki grad, Racka Varoš i Petrovaradinski Šanc. Pridev "racki" u nazivu, u stvari znači raški, odnosno srpski. Savremeno ime ovog grada nastalo je 1748. godine u svojoj latinskoj formi - Neoplanta, a moderni srpski naziv doslovni je prevod ovog latinskog naziva.

OBRENOVAC

Za vreme turske vlasti se zvao Palež, što je ironično pošto je za vreme Drugog srpskog ustanka spaljen do temelja u borbama sa Turcima. U potpunosti ga je obnovio knez Miloš iz dinastije Obrenovića po kojoj je potom dobio ime.

KRALJEVO

Ovaj grad se prvobitno zvao Rudo Polje, u srednjem veku, kada je još uvek bio samo selo. Kasnije, počinje da se naziva Karanovac i tako će se zvati sve do pred kraj 19. veka kada, u čast toga što je Srbija ponovo postali kraljevina, dobija sadašnji naziv.

ČAČAK

Tokom srednjeg veka ovaj grad se zvao Gradac, sa identičnom etimologijom kao i austrijski grad Grac. Gradac znači "mali grad, mala utvrda". Nakon osmanske okupacije, Turci su počeli ovaj grad da nazivaju "čačak", što na turskom jeziku znači "blato, mulj". To ime, kao što znamo održalo se sve do danas. Pa, po istoriji ovog grada čini se kako je on sledeći kandidat za promenu imena. Budući da nosi osmanlijski naziv.

JAGODINA

Pre nego što se zvao Jagodina, ovaj se grad nazivao Svetozarevo, po Svetozaru Markoviću. A pre toga, nazivao se, takođe Jagodina.

UŽICE

Za vreme Rimljana zvao se Kapedunum i igrao je važnu ulogu u rimskoj provinciji Dalmaciji. Pod trenutnim imenom prvi put se spominje 1329. godine, kada je i dalje bio malen ali strateški užasno važan kao i uvek, jer je ležao na putevima ka primorju.

ĆUPRIJA

Za vreme Rimskog carstva zvali su ga Horeum Margi, što znači Moravska Žitnica, i nalazila se na mestu na kome je Carigradski drum, koji je novu imperijalnu prestonicu spajao sa Rimom, prelazio mostom, ćuprijom, preko Velike Morave. Srbi su ga zvali Ravno, a u 15. veku postaje Ćuprija. Da li slučajno ili ne, ime je promenjeno zbog toga što su i Osmanlije na tom mestu sagradile most.

LOZNICA

Za vreme Rimljana, zvala se Ad Drinum, što bi znači "Na Drini". Pre nego što je dobilo današnju formu, u povelji kralja Milutina se zvala Lozica. Ime najverovatnije dolazi od velikog broja vinograda koji su postojali u tom kraju.

BAJINA BAŠTA

Sredinom 19. veka na mestu nekadašnjeg sela Pljeskova, podiže se varošica pod imenom po kojem je danas zna cela Srbija. Inače, Baja iz njenog imena je verovatno Baja Osman, nekakav turski spahija iz tog kraja.

ALEKSINAC

Tokom prve polovine 12. veka, u blizini današnjeg grada nalazila se varoš Milareka (za vreme Rimljana na istom mestu je postojao rimski kaštel "Millareca"), tako da se može reći da je to bilo pređašnje ime ovog mesta.

PROKUPLJE

Prvo poznato ime ovog naselja je "Hammeum", ili "Hameo", i tako se zvao za vreme Rimljana. Za vreme Vizantije preimenovan je u Komplos, ili Komblos, a Srbi su ga preimenovali u Prokuplje, možda u čast Svetog Prokopija, a možda je u pitanju i naše "renderovanje" grčkog naziva.

PRIBOJ

Pod sadašnjim imenom prvi put se pominje sredinom 15. veka, u pisanim spomenicima Otomanske imperije. Grad se u srednjem veku razvio iz trga koji se nalazio ispod srpske tvrđave Jagat, pa se može reći da je to prvobitno ime ove varoši.

ALEKSANDROVAC

Gradić u kojem se svake godine odigrava u našoj otadžbini poznata "Župska berba", nekada se zvao Kožetin. To je i dalje naziv koji nosi selo iznad mesta.

KLADOVO

Rimljani su ga nazivali Zanes, Srbi su ga zvali Novi Grad, Turci su ga zvali Fetislam, Vlasi ga i danas zovu Klaudija. Austrijanci su prvi zabeležili naziv Kladovo 1596. godine. Ne zna se tačno otkud ovo ime; možda potiče od reči "klada", možda od keltske reči "kladiff" što znači groblje, možda od bugarskog vojvode Glada iz 9. veka, a možda se odgovor krije i u vlaškoj verziji. Zna se da u blizini Moskve postoji naselje istog naziva, koje su, veruje se, osnovali srpski iseljenici, a i jedno berlinsko predgrađe ima isti naziv, što će začuditi samo onoga ko ne zna da su i samoj nemačkoj prestonici ime nadenula naša braća Lužički Srbi.

KNJAŽEVAC

Pre nego što je 1859. godine dobio sadašnji naziv zvao se Gurgusovac.

SVRLJIG

Ovaj grad prvi put se spominje u jednoj vizantijskoj povelji iz 1019. godine, i sve do 1904. se nazivao Derven. Etimologija ovog naziva je od arhaičnog oblika reči drvo, mada je moguće i da je gradić dobio ime po srpskom caru Dervanu iz 7. stoleća. Termin "car" upotrebljavamo u autentičnom kolokvijalnom smislu, kao termin koji se koristi za vladara koji vlada drugim knezovima; u tom smislu i Sveti Sava piše o vladanju svog oca Nemanje kao o "carevanju".

LESKOVAC

U srednjem veku nazivao se t, pa potom Dubočica, kako se naziva za vreme Nemanjića; oba ova naziva zapravo imaju istu etimologiju, označavaju duboku vodu. Osmanlije su ga nazivale Hisar, ali su ga Srbi za sve to vreme nazivali Leskovac, po drvetu leske koja daje lešnik, čije su ga šume okruživale

DIMITROVGRAD

Današnji naziv ovog grada dolazi od imena bugarskog komuniste Georgija Dimitrova, koji je zagovarao Balkansku Federaciju između Jugoslavije i Bugarske. Ali, sve do 1951. godine, ovaj gradić se zvao Caribrod. 2004. godine sproveden je referendum sa ciljem da se staro ime vrati ali nije izašlo dovoljno glasača a potom, većina je glasala protiv promene. Međutim, četiri godina kasnije, 25 od 28 opštinskih odbornika je izglasalo da se vrati ime Caribrod, no, odluka nije sprovedena u delo.

VLASOTINCE

Za vreme srednjeg veka, ova varoš se u Žitiju Svetog Simeona spominje kao Uska, mada postoji i legenda da je ime dobila po nekom plemenskom čelniku iz 7. veka koji se zvao Vlasta.

NOVI PAZAR

Sagrađen je na mestu trgovišta nemanjićke utvrde u Rasu, po čemu i nosi ime, pošto reč pazar znači trg, trgovište, pijaca; preciznije rečeno, pošto je Ras bio sastavljen iz nekoliko delova od kojih je trg bio samo jedan, može se reći da je prethodno ime ovog grada bilo Ras.

GNJILANE

Za vreme srpskog srednjeg veka ovaj se grad zvao Morava (neki kažu i Ružica), i u njemu su često boravili naši kraljevi i carevi; zna se da je u njemu 1342. godine bio car Stefan Uroš IV Dušan Silni. Po današnjim imenom se prvi put spominje krajem 14. veka u povelji kneginje Milice.

ARILJE

Navodno, u srednjem veku se ovaj grad zvao Moravica po rečici na kojoj se nalazi. Svoje sadašnje ime možda duguje moštima Svetog Ahilija koja su stigla sa izbeglicama iz Larise u Grčkoj.

POŽAREVAC

Rimljani su ga zvali Margus, što znači Morava. U 14. veku, srpski izvori ga spominju pod imenom Puporače, a pod sadašnjim imenom se prvi put pojavljuje 1476. godine.

Bonus video:

Espreso intervju - Marko Milosavljević

(Espreso.co.rs)