IMA TU I INATA: Zašto Srbi slave svoju Novu godinu i kako su je slavili i kad nije smelo?

Dok većina zemaljske kugle 31. decembar dočekuje kao početak Nove godine i kraj praznične euforije, u Srbiji ovaj datum označava početak iste. U srpskim domaćinstvima širom zemlje i sveta tada počinju pripreme za najsrećniji hrišćanski praznik Božić, ali i za drugu, pravoslavnu ili Srpsku Novu godinu.

Praznici se u našoj državi završavaju tek kada prođe 14. januar. Zašto je to tako? Objašnjenja i razloga ima nekoliko.

Prvi i osnovni nas vraća u davnu 1582. godinu, kada je papa Grgur XIII objavio reformu do tada postojećeg Julijanskog kalendara.

Naime, zbog razlike između Julijanske i prirodne godine koja je vremenom dostigla čitavih deset dana, papa je odlučio da razliku ukine i uvede Gregorijanski kalendar. Na taj način je umanjena razlika u odnosu na prirodnu, sunčevu godinu.

Do 20. veka Julijanski kalendar je u većini zemalja zamenjen novijom verzijom gregorijanskog, ali su mnoge nacionalne pravoslavne crkve nastavile da ga koriste. Između ostalih i Srpska pravoslavna crkva.

Tako su Srbi jedan od retkih naroda čija crkva je kao službeni nastavila da koristi stari kalendar, i u skladu sa tim Novu godinu proslavlja 14. januara. Tog datuma je, zapravo, po Julijanskom kalendaru 1. januar.

Još jedan od razloga zbog kojeg Srbi nisu odstupili od proslavljanja Srpske Nove godine, mnogi su pronašli i u inatu. Naime, godine 1919. osnivanjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca prvi januar je ustanovljen kao prvi dan nove godine, a obeležavanje Srpske Nove godine se sve više smatralo neprikladnim. Tada je za vancrkvene svrhe osvojen novi gregorijanski kalendar.

Tako je bilo sve do 1923. godine, kada je Srpska Nova godina počela da se slavi javno i prkosno, iako nije bila državni praznik. Proslavu pravoslavne Nove godine prva je organizovala čuvena beogradska kafana „Kasina“, a narednih godina su joj se pridruživale i druge kafane, bioskopi, domovi vojske…

Dolazak komunizma prouzrokovao je ponovnu zabranu slavlja Srpske Nove godine. Kafane su morale da budu zatvorene do 22 časa, novogodišnji pokloni su se povlačili iz prodaje u vreme verskih praznika a na ulicama su bila zabranjena javna okupljanja. Priče iz tog vremena govore da su Srbi i tada, u strogoj tajnosti, nastavili da obeležavaju ovaj praznik.

Početkom devedesetih godina prošlog veka, slavlja za Srpsku Novu godinu počinju da poprimaju današnju formu. Više se niko nije sakrivao, domaćice su ponovo sa zadovoljstvom mesile kolače, prase se okretalo na ražnju, kafane su bile pune, a dočeci su se organizovali i na gradskim trgovima.

Danas Pravoslavnu, Staru ili Srpsku Novu godinu obeleževaju mnogobrojne porodice širom Srbije ali i srpske porodice koje se nalaze negde u svetu. Neki u toplini doma, drugi u kafanama, klubovima i restoranima, treći ispred Hrama Svetog Save ili na nekom gradskom trgu. Bez obzira gde se nalaze i na koji način su odlučili da ga obeleže, Srbi nikada nisu odustali od proslave ovog pravoslavnog praznika.

Bonus video:

Naš Božić u Holivudu: Koje svetske face poštuju pravoslavne običaje?

(Espreso.co.rs / Serbia.com)