Srbi su besni zbog ovog pitanja u Slagalici: Ko je Albanac srpskog porekla o kom se vodi žustra rasprava?

"Pod kojim imenom od deset slova je zapamćen Đurađ Kastriot, vođa Albanaca protiv Osmanlija u 15. veku", glaslio je pitanje u "Slagalici" zbog kog se na srpskom Tviteru (mreža X) podigla velika bura. Naime, mnogim Srbima je zasmetalo označavanje istorijske ličnosti kao albanskog junaka, jer mu je poreklo bilo čistokrvno srpsko.

Nakon brojnih loših komentara, upućenih ružnih reči i pokušaja razaznavanja društvenih i političkih prilika tog vremena među tviter publikom zbog spornog pitanja u "Slagalici", mi vam donosimo priču o poreklu i životu Đurađa Kastriota - Skenderbega, koji je od čistokrvnog Srbina postao "otac Albanije".

Đurađ bio jedno od detetoro dece Vojislave i Jovana

Đurađ Kastriot — kako je sam sebe ćirilicom nazvao u jednom pismu 1450. — rodio se 6. maja 1405. godine, najverovatnije u selu Šine kod Debra, na porodičnom posedu. Postoji malo podataka vezanih za rani period Kastriota, ali je sigurno da je ili Đurađev deda Pavle (alb. Pal) ili Pavlov otac, sredinom XIV veka dobio od nekog srpskog vladara zemlju na upravu.

Pavle je imao tri sina: Konstantina, Aleksija i Jovana (alb. Đon). Jovan je oženio Vojislavu za koju se veruje da je od Brankovića, ili Vukova ili Grgurova ćerka. Rodili su devetoro dece od kojih je većina imala srpska imena: pored Đurađa, tu su bili Staniša, Repoš i Kostandin, te Mara, Jelena, Anđelina, Vlajka i Mamica.

Kada se Đurađ rodio, njegov otac Jovan držao je zemlju između Lješa i Debra. Prinuđen da postane turski vazal, poslao je Stanišu i Đurađa kao taoce u Jedrene, tada prestonicu Otomanske imperije (Carigrad još nisu osvojili). Đurađ je prošao vojnu obuku i postao dvorjanin Murata II, prešao na islam, prozvan Skenderbegom (tur. Iskender bej, "gospodar Aleksandar") i ratovao protiv hrišćana. Kada je 1432. izbio arbanaški ustanak protiv Osmanlija pod vođstvom Topija i Arijanita, a Đurađ bio pozvan od rođaka da se vrati kući, ignorisao je taj poziv i ostao veran sultanu.

Uznapredovao je do spahije, pa subaše, pa valije (zapovedao nad 5.000 konjanika), dobio sopstvene timare i preuzeo očeve posede (Jovan je umro kao pravoslavni monah Joakim, a sahranjen je u srpskom manastiru Hilandaru), dobio i Debarski sandžak na upravu, ali verovatno nikada nije svim srcem postao musliman. Uostalom, njegovo ime se nalazi u očevoj povelji iz 1426. godine kojom je ovaj donirao dva sela Hilandaru, kao i u dokumentu kojim je Jovan za sebe i svoja tri sina kupio pravo da boravi u toj svetinji.

Ovo je postalo jasno tokom Bitke kod Niša 1443. godine, kada su Srbi i Ugari pod Đurađom Brankovićem i Janošom Hunjadijem potukli Osmanlije, a Skenderbeg dezertirao sa svojih 300 najvernijih ljudi, otišao u Kroju koju je na prevaru zauzeo (turskom kastelanu je pokazao falsifikovani sultanov ferman), razvio crvenu zastavu s crnim dvoglavim orlom (kojeg je, valjda, preuzeo od Nemanjića) i počeo da se potpisuje kao "gospodar Albanije" (lat. Dominus Albaniae).

Tu se vratio na hrišćanstvo, proglasio naslednikom Balšića kao gospodara Zete i Albanije, okružio mahom Albancima, Srbima i Vlasima (Albanac mu je bio protonotarijus, a pisar i kancelar Nikac Vukosalić), okupio arbanašku i okolnu srpsku vlastelu (Arijaniti, Dukađini, Muzaka, Topija, Crnojevići, Dušmani, poarbanašeni Srbi, Spanija, poarbanašeni Grci) i u Lješu na teritoriji Mletačke republikestvorio tzv. Lješku ligu sa sobom kao vojnim zapovednikom.

Oženio je ćerku moćnog Đorđa Arijanita Komninovića Doniku Đurađ Kastriot u pravoslavnom manastiru Ardenica.

Umro od malarije

Umire od malarije 17. januara 1468. godine. Jovan II Kastriot (koji je oženio Jerinu Branković, ćerku despota Lazara) nastavlja očevu borbu, čak i nakon pada Kroje i Skadra, kao i njegov sin Đurađ II.

Jovan II je postao grof Spoleta i vojvoda San Pjetra (potomci njegovi sa Jerinom po ženskoj liniji danas su pripadnici Kuće Sanseverino). Skenderbega čak su i Osmanlije "poštovale": kada su zauzeli Lješ, otvorili su njegovu grobnicu i od kostiju ovog heroja pravili talismane verujući da će im uliti hrabrost.

Tvrdi se da su Kastrioti bili Srbi

Mnogo se priča o etničkoj pripadnosti Kastriota, pa se tvrdi da su oni bili Srbi. Samo prezime Kastriot možda dolazi od grčke reči "kastro" koja dolazi od latinske "kastrum", što znači "tvrđava, utvrđenje, kaštel", što može biti u vezi sa prvobitnim kastelanstvom u Kanini; ali, možda dolazi i od toponima: dva kandidata za to postoje, selo Kastriot kod Debra, ili pak Kastrat kod Skadra.

Šta su tačno bili po daljem etničkom poreklu nemoguće je utvrditi i raščivijati jer stvari nisu tako jednostavno kakvima se čine. Međutim, albanski hroničar Đon Muzaka, pripadnik jedne od najmoćnijih arbanaških kuća u srednjem veku, piše 1510. godine da je Đurađ Kastriot bio "srpske prirode".

Neki zapadni istoričari pre dva veka su spekulisali o zetskom bratstvu Branilovića kao rodovskom ishodištu Kastriota, a nemački istoričar Franc Babinger o srpskom kefaliji Branilu kao Đurađevom pradedi govori i pre pola veka. Drugi izvori takođe govore o srpskom poreklu Pavlovog oca. Neki pominju i grčko.

Ipak, do početka XV veka izvesno je da su bili u dobroj meri poarbanašeni, mada ne u potpunosti. O ovome treba pažljivo pričati i ne donositi prenagljene zaključke i proizvoljne ocene, iz nekoliko razloga. Prvo, etnički identitet u srednjem veku nije bio zacementiran kao danas, a ni danas čak nije zacementiran koliko se obično misli. Drugo, nije bio nevažan, ali nije bio ni u tolikoj meri bitan jer su druge stvari bile mnogo važnije: religija, porodica, feudalna lojalnost, ekonomija.

Bonus video:

(Espreso Vesti / Blic Žena / Viktor Veličković)