DERIKOŽA, LAŽITRAVA, KOLEDAR: Ovo su stari srpski nazivi za mesece u godini, danas su totalno zaboravljeni!

Nazivi za mesece u godini koje koriste Hrvati, oduvek su zbunjivali ljude u Srbiji.

Ipak, malo ko zna da je naš narod imao drugačije nazive za mesece u godini.

Hrvatski nazivi za mesece u godini, oduvek su zbunjivali ljude u Srbiji, a malo ko zna, da je i naš narod imao drugačije nazive za mesece u godini.

Dok su ostali evropski narodi uglavnom još davnih dana usvojili rimske nazive za mesece, slovenski narodi, a među njima i Srbi, dugo vremena sačuvali su uporedo i sopstvena imena, koja su u srednjovekovnoj Srbiji bila u službenoj upotrebi, zajedno sa rimskim.

O ovome svedoče povelje srpskih vladara iz tog perioda koji, istina nešto ređe, ali ipak uporedo sa mesecima kao što su septembar i oktobar, koriste i nazive tipa rujan, listopad…

Kako su nastala “drugačija” imena za mesece?

Nastanjujući se, tokom vremena, na veoma udaljenim mestima, slovenski narodi su prilagodili svoje nazive meseci konkretnim prirodnim pojavama. Takva imena oslikavaju prirodne tokove i promene, atmosferske pojave, klimatske odlike, privrednu delatnost i običajne radnje. Na primer, januar je “siječanj”, jer je to vreme seku drva u šumi, februar je “veljača”, pošto je to mesec snežnih vejavica…

Zbog ovoga svi Sloveni imaju slične narodne nazive za mesece, iako su živeli udaljeni jedni od drugih. Najbolji primer za to su imena koja se u Hrvatskoj i danas koriste.

Nazivi meseca su zavisili i od klimatskih uslova, pa se tako dešava da imena koja imaju isti koren, ne označavaju uvek isti mesec. Na primer, pošto lipa cveta mesec dana ranije na jugu nego na severu Evrope, Hrvatima je lipanj jun, a Poljacima jul. Na makedonskom listopad je staro ime za oktobar, a na poljskom je u pitanju novembar.

A šta je sa Srbima?

Što se tiče Srbije, tu je situacija bila malo komplikovanija. Naime, decenijama, pa i vekovima, u upotrebi su paralelno bili i rimski i narodni nazivi. Ovi drugi malo su se razlikovali od staroslovenskih, ali koji su u suštini koristili isti princip - davani su prema vremenskim pojavama i radovima u polju koji su se tokom godine obavljali.

Ti meseci su redom: koložeg, sečko, derikoža, lažitrava, cvetanj, trešnjar, žetvar, gumnik, grozdober, šumopad, studen, koledar. Tokom vremena, pojavili su se i nazivi poput siječnja, veljače, ožujka…

Ovi nazivi u Srbiji su još uvek bili u upotrebi početkom 19. veka. O ovome svedoče i zapisi u “Srpskom rječniku” Vuka Karadžića koji je ova imena zabeležio kao “stare srpske”. Ove nazive za mesece i sam je ponekad koristio u svojim delima.

Kalendari štampani početkom 20. veka takođe pokazuju da su stari i rimski nazivi još uvek u paralelnoj upotrebi.

Sve ovo najverovatnije znači da se definitivan “razlaz” sa staroslovenskim imenima za mesece u Srbiji dogodio tek sa prihvatanjem gregorijanskog kalendara 1919. godine.

Bonus video:

(Espreso/IstorijskiZabavnik/ Prenela M.L.)