SRBE TUKLI DO SMRTI, ZATVARALI U KAZAMATE: Logor u Aradu je ČUVEN PO ZLU, stradanje KOJE ne sme da se ZABORAVI

Stradanje Srba u po zlu čuvenom logoru u Aradu od 1914. do 1918. tema je kratkog dokumentarno-edukativnog filma iz serijala "Minijature" koji se može pogledati na Jutjub kanalu Ministarstva odbrane i Vojske Srbije.

Uz svaku od minijatura, a biće ih ukupno 60 u produkciji "Zastava filma", na sajtu ministartva se može pročitati i propratni tekst, poput ovog koji je sročio potpukovnik dr Dalibor Denda, naučni saradnik beogradskog Institut za strategijska istraživanja.

Kako navodi, progon srpskog stanovništva sa teritorije Austrougarske monarhije počeo je odmah nakon ubistva prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu. Po izbijanju rata internacije uglednih srpskih intelektualaca, ali i lokalnog srpskog stanovništva iz pograničnih oblasti monarhije, iz Srema, južnog Banata, Hercegovine i istočne Bosne, postale su učestale.

Za potrebe internacije srpskog i ostalog monarhiji potencijalno nelojalnog stanovništva, 1914. godine formirano je više logora. Po zlu je ostao čuven logor u Aradu, koji se tada nalazio na teritoriji Austrougarske, a danas pripada Republici Rumuniji.ČU

Prvi transporti interniraca ka aradskoj tvrđavi krenuli su već na samom početku rata, posle hapšenja Srba u Beloj Crkvi i Pančevu. Transporti iz Bosne i Hercegovine počeli su 10. avgusta 1914. godine. Za četiri godine rata u Arad je internirano oko 5.500 Srba iz Austrougarske monarhije. U internaciju su odvođene čitave porodice, uključujući i žene i decu.

Arad je služio i kao prolazni logor za ratne zarobljenike srpske vojske u vreme prve i druge austrougarske ofanzive na Srbiju u leto i jesen 1914. godine, dok su im krajnja odredišta bili logori u austrijskom delu monarhije.

U Aradu se našao i deo interniraca iz Srbije nakon okupacije državne teritorije krajem 1915. godine. Oni su dovođeni železnicom, sprovođeni pod stražom gradskim ulicama do tvrđave, gde su zatvarani u kazamate, memljive podzemne hodnike do kojih nije dopirala svetlost.

Zbog velike preopterećenosti logora po troje ljudi spavalo je na jednoj slamarici. Mnogi logoraši ostali su bez udova zbog nelečene gangrene. Od loših higijenskih uslova širio se nepodnošljiv smrad, dok je loša ishrana dodatno doprinosila bednom stanju interniranih. Sve to pogodovalo je pojavi zaraznih bolesti, tifusa i tuberkuloze. Epidemija tifusa harala je od decembra 1914. do marta 1915. godine i odnela je veliki broj života.

Logorsko osoblje teško je zlostavljalo internirane Srbe, koji su mučeni žeđu, tučeni do smrti i stavljani u okove, a pojedine žene su silovane. Smatra se da je u toku rata kroz logor u Aradu prošlo oko 15.000 srpskih interniraca, kao i manji broj Rusa. Njih oko 4.500 preminulo je zbog izuzetno teških životnih uslova i maltretiranja. Jedan broj interniraca sahranjen je na lokalnom gradskom groblju u Aradu, a preko 4.000 njih na internirskom groblju pored tvrđave, na obali Moriša.

Od oko 3.300 interniranih Hercegovaca kući se vratila samo jedna trećina, njih oko hiljadu. Najstariji preminuli Jakov Vujičić iz Nevesinja imao je 101 godinu, a najmlađi Tomo Spremo svega godinu dana.

(Espreso/Kurir/S.Đ.)