U TRENUTKU NJEGOVE SMRTI SE DESILO ČUDO! O životu Stefana Nemanje mnogi misle da sve znaju, ali ipak...

Nemanjići su najpoznatija srednjovekovna srpska dinastija koja je vladala ovim prostorom više od dva veka. Dinastija je dala 11 vladara od kojih je poslednji bio car Stefan Uroš V poznat i kao Nejaki.

Ime je dobila po svom osnivaču Stefanu Nemanji, jednom od najznačajnijih srpskih vladara koji je bio veliki župan Raške, vladar koji je udario temelje stvaranja moćne srpske države u srednjem veku zajedno sa svojim sinom, Svetim Savom, i tvorac moćne srpske srednjovekovne državne. Period njegove vladavine smatra se veoma značajnim u srpskoj istoriji.

RANI ŽIVOT

Stefan Nemanja rođen je oko 1113 godine u Ribnici (današnja Podgorica) koja je bila deo srednjovekovne srpske države Duklje koja je postojala od VII veka do druge polovine XII veka, kao četvrti i najmlađi sin vlastelina Zavide. Prvo je bio kršten po rimokatoličkom obredu, a kasnije, kada se njegov otac vratio u Rašku, nakon što je bio prognan iz nje, kršten je u crkvi svetih Petra i Pavla u Rasu po grčkom obredu. Vizantijski car Manojlo I Komnin 1162. godine dodeljuje županiju Dubočicu Stefanu Nemanji, čime on postaje direktan carev vazal, a samim tim se poboljšava i njegov položaj u borbi za titulu velikog župana.

PORODICA

Otac Otac Stefana Nemanje je bio srpski vlastelin Zavida koji je pripadao dinastiji Vukanović, jednoj od vladajućih tog vremena. On je prognan iz Raške i u žitiju Svetog Simeona piše da su mu braća oduzela zemlju. Zavida je otišao u Duklju gde mu je rođen najmlađi sin Stefan Nemanja.

O njegovom životu nema mnogo podataka, ali pretpostavlja se da se zbog sukoba sa rođacima sklonio iz Raške u Zetu.

Braća i sestre

Stefan Nemanja je imao tri starija brata - Tihomira koji je vladao Raškom, Stracimira koji je vladao oblastima oko Zapadne Morave i Miroslava koji je upravljao Zahumljem, sestru Vojslavu koja je bila udata za bosanskog bana Kulina i još jednu sestru čije ime nije poznato.

Neki istoričari su smatrali da je Nemanjin deda bio veliki župan Vukan, a drugi su tvrdili da je u pitanju Vukanov sinovac Stefan Vukan.

DOLAZAK NA VLAST I SUKOB SA BRAĆOM

1163. godine vizantijski car Manojlo I Komnin je proglasio Nemanjinog najstarijeg brata Tihomira za velikog župana. Oko 1165. godine Nemanja se susreo sa Manojlom koji mu je dao da upravlja župom Dubočicom i učinio ga je svojim vazalom. Smatra se da je Manojlo to uradio sa ciljem da pridobije njegovu podršku u čestim sukobima sa kraljevinom Mađarskom.

Neposredno nakon dobijanja županije, Stefan Nemanja kreće sa podizanjem dva manastira, čime dobija podršku Vizantije, plemstva i crkve. Ovo dovodi do sve veće netrpeljivosti između braće. Verovatno su glavni razlozi nezadovljstva njegove braće bile njegove pretentzije ka tituli "Velikog župana". Netrepeljivost eskalira na velikom skupu raške vlastele kada je Stefan Nemanja, zajedno sa svojim pristalicama, zarobljen u pećini Ras. Bio je zatvoren u tamnici iz koje je video samo pećine. U Nemanjinim žitijima piše da je molio svetog Đorđa da ga oslobodi i da mu je obećao da će mu, zauzvrat, sagraditi manastir. Održao je obećanje i 1171. godine je počeo da gradi manastir Đurđevi Stupovi.

Ubrzo je oslobođen i 1166. godine zbacuje sa vlasti svog najstarijeg brata Tihomira i proteruje ga iz zemlje zajedno sa ostalom braćom, Stracimirom i Miroslavom.

POMIRENJE SA BRAĆOM

Manojlo je pružio utočište Tihomiru, Stracimiru i Miroslavu i dao im je vojsku kako bi povratili vlast. 1168. godine se odigrala bitka kod Pantina u kojoj su Nemanjine snage potisle protivničku vojsku u Sitnicu. U reci se udavio veliki broj vojnika među kojima je bio i Nemanjin brat Tihomir.

Godinama kasnije Stefan Nemanja se izmirio sa svojom braćom.

SUPRUGA ANA

Nemanjina žena je bila plemkinja Ana o čijem se poreklu ne zna mnogo. Zajedno sa Stefanom Nemanjom se zamonašila i dobila svetovno ime Ana.

Sveta Anastasija je u svetovnom životu bila Ana, žena Stefana Nemanje i majka prvog srpskog kralja Stefana Nemanjića. Izvori ukazuju da je naverovatnije bila plemenitog porekla, ali se ne zna da li je bila vizantijska ili grčka plemkinja, a legenda čak tvrdi i da je bila francuska princeza.

Ana je prva žena koja je ostavila traga na srpsku istoriju i o kojoj su ostala svedočanstva zapisana u našim srednjovekovnim izvorima. Spomen o samoj Ani, vrlo je štur i protivrečan. I dan danas se ne zna poreklo ove vladarke, o kojoj se gradila priča tokom vekova više na osnovu predanja nego na osnovu materijalnih i pisanih izvora. Pisanih izvora o njoj skoro da nema. Baš kao i kada su naši srednjovekovni vladari u pitanju, možemo se osloniti samo na pisce žitija kao što su Domentijan i Teodosije.

Njeni sinovi Sveti Sava i Stefan Nemanjić koji su napisali opsežne biografije Stefana Nemanje, njihovog oca, o majci Ani daju vrlo šture podatke. Oni su zabeležili ono što se u Evropi toga doba i tražilo od žene, a to je da je Ana bila "dobra supruga, nežna mati, pobožna i milosrdna gospođa."

Ovo odsustvo pisanja o majci, objašnjava se duhom srednjeg veka u kome je muškarac stub porodice pa i društva, a pisci koji su ujedno bili i monasi koji su kod žene poštovali samo smerno ponašanje pred svetom, nežnost prema porodici i poslušnost prema suprugu.

Danas se poglavlja o monahinji Anastasiji tj. Ani, ženi Stefana Nemanje, pišu samo na osnovu pretpostavki koje se zasnivaju na narodnom predanju i podacima iz srednjovekovnih žitija naših vladara.

DECA

Stefan Nemanja je sa suprugom Anom imao tri sina - Vukana (oko 1165. – 1208), Stefana Prvovenčanog (oko 1166. – 1227.) i Rastka (1169. – 1236.), kao i tri ćerke - Jefimiju koja je bila udata za Manojla Duku, Elenu koja je bila žena bugarskog kralja Ivana Asena i ćerku nepoznatog imena koja je u braku sa plemićem Tihomirom rodila Konstantina I koji je bio bugarski car.

Njegov najmlađi sin je bio Rastko Nemanjić, koga svi znamo kao Svetog Savu. Rastko je na ovaj svet došao kada su Stefan Nemanja i Ana bili u poznim godinama, i kada nisu mislili da će imati još dece.

PREDAJA VLASTI

Na velikom državnom saboru 25.marta 1196. godine predaje vlast svom srednjem sinu Stefanu Nemanjiću. Dugo je razmišljao kome će predati tron. Vukan je bio njegov stariji sin, i pretpostavljalo se da će on biti novi vladar. Ipak, odlučio se za Stefana, za kojeg je mislio da je mudriji, a i brak sa sinovicom vizantijskog cara Evdokijom je takođe bio od značaja da Stefan preuzme vlast.

ZAMONAŠENJE I SMRT

Nakon predaje vlasti, zajedno sa svojom suprugom Anom se zamonašuje u manastiru Studenici, gde dobijaju monaška imena Simeon i Anastasija. Zajedno sa sinom Savom odlazi na Svetu goru 1198. godine da obnove manastir Hilandar gde i umire 13. februara 1199. godine.

Posotoji mit da je u trenutku smrti Stefana Nemanje prostoriju u kojoj se nalazio obasjala svetlost.

Naredne godine je kanonizovan kao Sveti Simeon Mirotočivi, a njegove mošti Sava je doneo u Studenicu, da bi nad njima izmirio zavađenu braću Stefana i Vukana, gde se i danas nalaze.

ZADUŽBINE

Stefan Nemanja je ktitor velikog broja manastira i crkava, od kojih su najznačajniji Studenica, Hilandar i Đurđevi Stupovi. Prema legendi, Stefan Nemanja je Đurđeve Stupove izgradio u znak zahvalnosti svetom Đorđu kome se molio tokom svog zatočeništva u pećini Ras, obećavši da će, ako ga izbavi iz tamnice, podići manastir u njegovu čast na vrhu brda koje je jedino mogao da vidi iz pećine.

Stefan Nemanja će ostati upamćen kao pobožan vladar. U isto vreme je gajio dobre odnose sa Rimskim carstvom, a u njegovoj državi je boravilo i određeni broj katolika.

Njegove zadužbine su:

• Manastir Bogorodice kod Kuršumlije (pre 1168. – 1172.);
• Manastir svetog Nikole kod Kuršumlije (pre 1168.);
• Manastir svetog Đorđa u Rasu – Đurđevi stupovi (posle 1168.);
• Manastir Bogorodice Dobrotvorke – Studenica (1183. – oko 1191.);
• Manastir Hilandar (1198);
• Manastir svetog Nikole (Končul ili Kazinovići) na Ibru;
• Manastir Bogorodice Bistričke na Bistrici kod Bijelog Polja;
• Ženski manastir Bogorodice u Rasu;
• Manastir svetog arhangela Mihajla u Skoplju (obnovio);
• Crkva svetog Nikole u Nišu;
• Crkva manastira svetog velikomučenika Pantelejmona u Nišu (obnovio);
• Manastir svete Bogorodice Gradačke (ibarski Gradac) – pominje se od njegovog doba;
• Manastir svetog Nikole u Dabru (Banja) kod Priboja – pominje se od njegovog doba;
• Manastir svetog Đorđa u Dabru (Orahovica ili Mažići) kod Priboja – pominje se od njegovog doba.

Takođe je pomagao hrišćanske svetinje koje se nalaze u drugim zemljama, a to su: Crkva Svetog groba u Jerusalimu, Crkva svetog Jovana Preteče u Jerusalimu, Crkva svetog Teodosija u pustinji kod Vitlejema, Crkva svetih apostola Petra i Pavla u Rimu, Crkva svetog Nikole u Bariju, Manastir Bogorodice Evergetide u Carigradu, Manastir svetog Dimitrija u Solunu.

BORBA PROTIV JERETIKA

Stefan Nemanja se borio protiv bogumila koji nisu priznavali vizantijsku državnu i crkvenu vlast. 1170. godine je sazvao državni sabor na kome je odlučeno da se jeretici kazne. Oni su pružili otpor, ali Nemanjina vojska im je oduzela imovinu, prognala ih je iz zemlje, spaljivala ih je na lomači, žigosala ih je po telu...

Bonus video:

(Espreso / Informer)