DA LI TREBA KITITI BADNJAK UMESTO JELKE? Ovu hrišćansku LEGENDU malo ko zna!

Iako mnogi kićenje jelke smatraju za običaj i novotariju koja je kod nas pristigla sa Zapada moramo da ih obavestimo da nisu u pravu!

Ako ste se nekada zapitali zašto baš jelku kitimo za vreme novogodišnjih praznika odgovor leži u jednoj staroj hrišćanskoj legendi.

Kako legenda kaže, ispred pećine, gde je rođen Isus Hrist, bila su tri zimzelena drveta – kedrovo drvo, bor i jela. Nakon Isusovog rođenja u znak pozdrava zatresla su se sva tri drveta i darivali su mesiju.

Kedar je kao dar za novorođenče imao mirišljave iglice, bor šišarke, a jela nije imala nikakve plodove koje bi poklonila, pa je zaplakala. Na nju se tada anđeo smilovao i poklonio joj zvezdu sa neba, koju je ona onda poklonila Isusu. Upravo se zbog ovoga na vrh jelke stavlja zvezda – kao znak ljubavi prema Isusu Hristu.

Međutim kako su hrišćanska vera i stari običaji usko povezani, tradicionalno kićenje jelke potiče iz perioda mnogo pre hrišćanstva.

Stari narodi verovali su da je jelka mesto gde se nalaze duhovi šuma, pa su u novogodišnjoj noći odlazili da ih darivaju. Posle toga, sekli su mlade jelke i donosili ih kućama, kako bi na taj način označavali početak nove godine. Mlado, zimzeleno drvo predstavljalo je podsetnik da će zima proći i da će doći proleće.

Zapadnoevropski narod ovaj običaj uveo je kao redovnu praksu u svojim domovima još u 11. veku.

“Rajsko drvce” ukrašeno crvenim jabukama 24. decembra, na dan Adama i Eve, u Zapadnoj Nemačkoj se s vremenom počelo unositi u kuću i kititi kolačićima različitog oblika. Sveće, kao simbol Hrista, bile su obavezni pratilac toga običaja. U istoj sobi nalazile su se male piramide pravljenje od hrane i ukrašavane zelenilom, svećama i zvezdama.

Na naše prostore običaj kićenja jelke došao je znatno kasnije, tačnije početkom 19. veka. Do tog perioda Srbi su unosili i kitili badnjak za Božić. Iako je običaj unošenja badnjaka svojstven samo Srbima i korene vuče iz paganskih rituala, ne treba ga zaboravljati i podjednako ga treba negovati kao i kićenje jelke.

Običaj kićenja jelke prvo se razvio u Vojvodini kao delu Austrougarske monarhije, kada su početkom 20-ih godina 19. veka aristokratske porodice okitile prve božićne jelke na ovim prostorima.

1859. godine prvi put je postavljena ukrašena jelka na javnom mestu i to u jaslicama Lajoša Velđija u Subotici. Od tada okićeno božićno drvo na velika vrata ulazi i u građanske porodice, a taj običaj počinje da se širi po svim severnim krajevima. U nedostatku luksuznih staklenih ukrasa i svilenih bombona, u običnim kućama jelka se ukrašavala medenjacima, orasima i jabukama, a ponekad i ručno pravljenim ukrasima od gline.

Sredinom 20. veka, sa dolaskom komunističke vlasti, božićno drvo se ukrašavalo krišom i to najčešće po manjim vojvođanskim mestima.

Ovaj običaj se tek 70-ih godina ustalio u gradovima Centralne Srbije, a zatim je počeo da se širi i po manjim i južnijim srpskim mestima, i pored toga što su Srbi dugo imali odbojnost prema ukrašenim jelkama, jer su smatrali da će, na taj način, izneveriti pravoslavni badnjak. Tek 80-ih godina 20. veka kada su ukrasi i jelke počeli da se prodaju po ulicama i ukrašavaju ne samo kuće, već i izloge, počinje da se ustaljuje ovaj lepi novogodišnji običaj kod nas.

(Espreso / Opanak)