DANAS U KAFANU I NA KETERING, A NEKAD SU OVAKO SRBI SLAVILI KRSNU SLAVU: Ovo su naši stari običaji

Današnju formu slava konačno je uobličio mitropolit Srbije Mihailo 1862. godine. Danas, pored porodične slave, postoje i crkvene, seoske zavetine, gradske, pa čak i stranačke ili zanatlijske slave

Slava (u hrišćanstvu – krsno ime, krsna slava) prastari je narodni običaj proslave zaštitnika doma i ognjišta. Među Slovenima, najbolje se održala kod Srba. Srbi su slavu kontinuirano i najduže zadržali, te je preneli kroz hrišćanstvo do današnjih dana.

Najviše pristalica ima verovanje da je slava hristijanizovani oblik starog slovenskog praznika posvećenog mitskom pretku porodice, odnosno porodičnim precima uopšte. Slava potiče iz kulta predaka, jednog od najvažnijih praslovenskih kultova. Naime, stari Sloveni su, a Srbi posebno, veoma držali do porodice i odnosa prema precima. Slava je tada (a i danas) upravo održavala vezu sa precima i poreklom. Slavljenjem, porodice su prenosile kulturno nasleđe sa pokoljenja na pokoljenje i čuvale svest o sopstvenom poreklu.

U prilog teorije da krsno ime – slava pripada kultu mrtvih, govori i spremanje koljiva o krsnom imenu koje se upotrebljava u kultu mrtvih.

Kult predaka bio je posebno razvijen kod Južnih Slovena, pre svega kod Srba. Gotovo svi srpski običaji u vreme Božića i takozvanih nekrštenih dana vezani su za kult predaka, a i krsno ime – slava – kod Srba jeste veliki praznik porodičnog pretka, čuvara i zaštitnika kuće i porodice.

Čvrsto se verovalo da pokojnici nastavljaju život posle smrti, što se ogleda u pogrebnim ritualima kao što su daće. Trećeg, sedmog, dvanaestog i četrdesetog dana posle smrti pokojnicima su na grob donošeni hrana i piće, kao i posle 6 i 12 meseci. Posebni praznici mrtvih – zadušnice – proslavljani su i na grobovima i po kućama, u rano proleće i u kasnu jesen. Otuda su i u dan slave predaka kao žrtvu umrlima prilagali hranu i žito, a ova gozba se tako prenela i do današnjih dana u vidu bogate slavske trpeze, obrednog kolača i slavskog žita.

Najstariji pomen slave u našim krajevima potiče iz 1018. godine. Postoji teorija da su Srbi u vreme pokrštavanja, negde krajem 9. veka, sam dan masovnog krštenja uzimali kao dan sveca zaštitnika ili je svako pleme usvojilo svog zajedničkog zaštitnika.

Kako je paganski narodni običaj bilo nemoguće iskoreniti i kod ranih hristijanizovanih Srba, mudri srpski arhiepiskop Sveti Sava je u 13. veku kanonizovao stare narodne običaje i uputio sveštenstvo da ih nasilno i uzaludno ne progone, nego da im daju hrišćansko obeležje. S druge strane, zabranio je svečarske gozbe sa krvnim žrtvama kod crkve; u crkvi se počela vršiti služba svetitelju, a gozbe su se morale obavljati u kući domaćinakoji slavi svog zaštitnika kao krsnu slavu. Tako slava stiže u hrišćansko-pravoslavne običaje.

Današnju formu slava konačno je uobličio mitropolit Srbije Mihailo 1862. godine. Danas, pored porodične slave, postoje i crkvene, seoske zavetine, gradske, pa čak i stranačke ili zanatlijske slave.

Zasigurno, kroz hristijanizaciju Srba, slava je od paganskih vremena ostala glavni dokaz o poreklu. I danas se po krsnom imenu prepoznaje ko kojoj familiji pripada i odakle je ko rodom.

(Espreso / Lepote Srbije)