KO JE ZAISTA BILA JELENA ANŽUJSKA: Poreklo najznačajnijie srpske kraljice obavijeno je velom tajni!

Deo njenog života, njena mladost su obavijeni maglom. Ne zna se ni njeno tačno poreklo kao ni tačna godina rođenja. Srednjovekovnoj ženi se ime pominje uz ime njenog muža. Iza slike svetiteljke, pobožne kraljice u stvari nalazi se jedna snažna ličnost koja otkriva karakter ove žene koji nikako ne spada u šablon srednjovekovne žene. Kraljica je danas velika inspiracija umetnicima.

Kraljica Jelena Anžujska je rođena, pretpostavlja se između 1230 ili 1235/1236. Bila je supruga kralja Stefana Uroša I Velikog ( rođen oko 1223.- 1277. vladao od 1243- 1276 ). Doživela je duboku starost.

Preminula je 8. februara 1314. Brak sa kraljem Urošem I sklopljen je oko 1250.

U žitijama njenog savremenika Danila Drugog, koji je bio njen prijatelj i saradnik, piše da je ona “od plemena fruškoga (francuskog) kći roditelja, koji su bili u velikom bogatstvu i slavi”. U biografiji Uroša Prvog Danilo svedoči: “Kralj je sebi uzeo ženu od carskog plemena, od fruškoga”. Karlo Prvi Anžujski, kralj Sicilije i Napulja, i Jelenu i njenu sestru Mariju de Šor naziva svojim dragim rođakama. Trag za njenim roditeljima pratimo po dve važne teorije. Prvom iz 1902. istraživač Čedomilj Mijatović vezuje Jelenu za familiju De Kurtne, čiji rodonačelnik je Petar de Kurtne, mlađi brat francuskog kralja Luja Sedmog. U drugoj, iz 1982, Gordon Mekdanijel smatra da je ona starija kći ugarskog plemića Jovana (Kalojovana) Anđela, sina vizantijskog cara Isaka Drugog Anđela i Francuskinje Matilde iz porodice De Kurtne.

Mekdanijel te tvrdnje zasniva i na aktima pape Inoćentija Četvrtog iz 1253. i 1254. Postoji druga hipoteza koja je suprotna “ francuskoj”. Navodno, kraljica potiče iz romejske ( vizantijske) carske porodice i ugarske kraljevske kuće. Prema toj teoriji ona je ćerka Jovana Anđela od Srema (Angelos János, mađ. 1193- 1259. ) koji je poznat kao i „dobri Jovan“- Kaloiōannēs. Njegovi roditelji su bili romejski car, Isak II Anđeo ( 1156- 1204 ) i Margita od Ugarske ( 1175- 1223. ).

Grof Đorđe Branković (Georgius Brankovich, lat. Gheorghe Brancovici, rumun. 1645- 1711. diplomata, pisac i samoproklamovani potomak srpske srednjovekovne dinastije Branković ) pisao je da je kraljica bila ćerka latinskog cara Balduina II ( Baodouin II de Courteney, franc. oko 1217- 1273. poslednji car Latinskog carstva u Konstantinopolju ). Međutim, on je imao samo jednog sina. Da li je kraljica Jelena možda bila njegova vanbračna ćerka? Balduinov deda, po očevoj strani, Petar II Kurtene je bio najmlađi sin francuskog kralja Luja VI. Da li zato arhiepiskop Danilo II tvrdi da je ona iz „ carskog plemena“ tj. carskog roda?

Ovu teoriju potvrđuje i „tronoški letopis“ koji je nastao u manastiru Tronoša, krajem XVIII veka. Ali, da li je to relevantan izvor? Koliko su pomešani tradicija i usmeno predanje i koliko je to moglo da utiče na stvaranje takve teorije?

Buduća kraljica pristala je brodom u srpskom primorju i krenula put naše prestonice preko Zete, današnje Crne Gore. Da bi je, legenda kaže, podsetio na rodnu Provansu i iskazao ljubav kojoj će ostati veran do kraja života, Uroš je zasadio jorgovane od današnjeg Kraljeva pa sve do Raške.

Bila je pobožna ali i odlučna. Iskusni političar. Ljubitelj je umetnosti i takođe je ohrabrivala monahe u prevođenju knjiga. Njena najpoznatija zadužbina je čarobni manastir Gradac, u kome je i sahranjena.

Osnovala je prvu žensku plemićku školu u Srbiji, organizovala je prepisivanje knjiga koje je kasnije poklanjala, na svom dvoru u Brnjacima na severu Metohije imala je i “knjigohranilište“, odnosno biblioteku. Tu je takođe imala i čuvenu školu za siromašne devojke gde su mogle da uče vez i ostale poslove, ali i pismena i muziku.

Kraljica Jelena i danas, toliko vekova posle izaziva isto onoliko pažnje koliko je dobijala i tokom svog života. Njeno poreklo prekriveno je velom tajne.

(Espreso)