SRPSKI MANASTIR NETAKNUT OD STRANE TURAKA: Prilikom ulaska u crkvu ljudi se BUKVALNO POKLONE (VIDEO)

Jedinstveni Manastir Kacapun, posvećen Svetom Proroku Iliji. Prilikom ulaska u crkvu manastira ljudi se bukvalno poklone, jer je ulaz jako nizak, čak i Turci koji su se izuzetno plašili Svetoga Ilije, zbog čega je ovaj manastir ostao netaknut.

Istorija

Prema usmenoj tradiciji i pričanju starijih meštana, crkva Svetog Ilije u Kacapunu bila je manastirska crkva, najstarija i najpoštovanija u ovom kraju. Nju su u okviru velikog manastirskog kompleksa sa mnoštvom konaka, trpezarija, kula i zvonara, podigli Nemanjići tokom 13. veka. Međutim, ako se pogleda njen položaj, skromna arhitektura karakteristična za početak 15. veka, onda je jasno da je ovo predanje bez osnova.

Pored manastirske crkve bio je izgrađen i konak. Nažalost, stari konak se srušio pod zubom vremena. Stari konak je bio dugačak oko 30 metara i bio je sačinjen od prizemlja i sprata sa zvonikom. Ovaj zvonik je sada novoizgrađen. U manastiru nije bilo monaštva oko 100 godina. Crkva je izgrađena sa malim ulaznim vratima, da se svako kad ulazi pokloni svetinji, pa su se tako i osvajači poklanjali. Turci ga nisu srušili jer su se po predanju plašili Svetog Ilije kao proroka i svetitelja.

Manastirski posed 1889. godine svedoči o njegovom velikom siromaštvu. Čine ga samo sedam hektara oranice i 38 hektara šume.

Arhitektura i unutrašnjost

Živopis u manastiru je karakterističan za početak 17. veka, kada su ga obnovili lokalni seljaci i njihovi savetnici. Ovo potvrđuje i delimično čitljiv ktitorski natpis, koji se nalazi sa zapadne strane arhitrava iznad ulaznih vrata iz priprate u crkvu, gde se u četvrtom redu jasno čita reč Prezviter.

Problem je sa tadašnjom posvetom manastirskog hrama jer je na pročelju, gde se obično slika svetac kome je posvećen hram, nalazi scena Vaskrsenja Hristova, a to ne dolazi u obzir za hramovnu slavu.

Po predanju koje su zabeležili M. Vasić i K. Jovanović 1908. godine, manastir je obnovljen oko 1828, godine i tada je dobio posvetu Svetom Iliji. Obnovio ga je sveštenik Stefan, a negde u međuvremenu manastir je od mirske crkve postao manastir. Zapisi koje je zabeležio P. Pajkić govore da je Sveti Ilija relativno brzo po obnovi postao manastir. Tako se u "Opštem mineju", štampanom 1818. godine u Rusiji, nalaze dva zapisa o prilozima koji glase: Selo Sukašarak da se znae priloži Rista vola u manastir Sv. Ilija i Mesec anuhario den 23. 1838. priloži Rista Stoianov sto oka.

Manastirska crkva je jednobrodna građevina i sastoji se od oltarskog prostora, naosa i priprate. Zidana je od grubo tesanih kamenih blokova lepljenih blatom i spolja okrečena u belo. Krovni venac je takođe izgrađen od profilisanih kamenih blokova. Crkva je zasvedena bačvastim svodom koji je ojačan drvenim gredama. U naosu i oltaru vide se dve grede, a u priprati tri. U tematskom repertoaru ikonostasa nalazi se 21 ikona.

Unutrašnjost crkve, svi njeni zidovi i svodovi bili su živopisani. Freske su delimično oštećene, posebno u donjim zonama, ali njihov raspored može se u celini ustanoviti. Po svom rasporedu, ikonografskim odlikama i likovnim kvalitetima, živopis ne izlazi iz okvira srpskog slikarstva iz prvih decenija 17. veka, slikarstva neukih i polupismenih zografa.

U prvoj zoni očuvana je samo scena Čudo Svetog Dimitrija u Solunu, koja se nalazi severno od ulaznog portala. Svetitelj je naslikan kako jašući na razigranom konju kopljem probada neprijateljske vojnike. Oni padaju pod konjske kopite, pokušavajući da izbegnu smrt. Na severnom zidu priprate živopis je očuvan u tri zone, u prvoj su stajaće figure i medaljoni, u drugoj poprsja i delovi dve manje scene, a u trećoj Hristova čuda.

U prvoj zoni očuvani su samo prikazi Svetog Simeona Nemanje i Svetog Save, dok su sve ostale figure uništene. Na istočnom zidu priprate živopis je jako oštećen i sve figure i kompozicije u prvoj i drugoj zoni su premalterisane i prekrečene. U niši iznad portala naslikan je patron crkve — Sveti Ilija. Na južnom zidu priprate u prvoj zoni, nastavlja se ognjena reka, koja zauzima veliki deo zidne površine. U njoj su prikazane desetine ljudi kako pokušavaju da izbegnu talas i smrt u vodi.

Svod priprate podeljen je u tri pravougaona polja na kojima su prikazi Bogorodice Orante, Hrista Emanuela i Hrista anđela Velikog saveta. Severno i južno od ovih centralnih panoa naslikana su po osam velikih proroka. Na zapadnom zidu naosa naslikani su u prvoj zoni arhanđeo Mihajlo, car Konstantin i carica Jelena, u drugoj Uspenje Bogorodice i u trećoj Vaznesenje Hristovo.

Naše vreme

Manastir je otvoren za posetioce svakog dana. Nalazi se u neposrednoj blizini Vranja i Vladičinog Hana, zapravo na starom putu Vranje—Vladičin Han, kod sela Stubal, gde se nalazi drveni putokaz koji upućuje na manastir. Od te raskrsnice put dug oko 6,5 km, ne tako dobar, kolski — zemljani, vodi pravo do manastira. U manastiru danas živi samo jedan monah — otac Serafim.

Manastir se nalazi na 700 metara nadmorske visine i ima veliko prirodno i duhovno bogatstvo oko sebe. Ima potok koji protiče pored samog konaka i manastira, koji se zove Toplica.

Nekada je duž reke Toplice bilo 20 mlinova. Voda je čista, a to dokazuje postojanje rakova i rečnog sveta.

(Espreso / Vikipedija / lepote Srbije)