KUGA JE UNIŠTILA FEUDALIZAM, A KORONA ĆE GA VRATITI: Ovaj TEKST o VIRUSU je NAJCRNJE proročanstvo STRUČNJAKA do sad

Pandemija novog koronavirusa SARS-CoV-2 koja je poharala sviet ponekad se kolokvijalno upoređuje s kugom. A da su virusi svesna živa bića, mogli bismo reći da je virus kuge odlučio da ga koronavirus neće zaseniti pa se i sam odlučio ponovo pojaviti, piše Foreign Policy, a prenosi Index.hr.

Slučajevi bubonske kuge su, naime, u posljednja dva meseca zabeleženi u Mongoliji i Kini, ali i američkoj saveznoj državi Kaliforniji. U Mongoliji i Kini najmanje dvoje ljudi je i umrlo od ove zloglasne bolesti.

Crna smrt u 14. veku pobila između 75 i 200 miliona ljudi

Istorijski poznata pod imenom "crna smrt", ova je drevna bolest desetkovala narode celog sveta kroz 1500 godina. A kad je prerasla u pandemiju u 14. veku, ubila je između 75 i 200 miliona ljudi, od Kine do severne Afrike, Španije i Britanije. Evropa je u toj pandemiji izgubila između 30% i 60% svog stanovništva, i to u samo četiri godine (1347.-1351.) Stari kontinent se tek oko 1500. vratio na broj stanovnika koji je imao pre pandemije.

Istini za volju, kuga se i dalje javlja svake godine, uglavnom u Unutrašnjoj Mongoliji, autonomnoj pokrajini Kine. Ipak, nova pandemija kuge praktički je nemoguća jer se ona, za razliku od covida-19, može lečiti antibioticima (kuga je bakterijska zaraza, a covid-19 virusna).

Covid-19 je takođe, očito, mnogo manje smrtonosan nego što je kuga - procenjuje se da je takozvani case fatality rate (CFR), odnosno potvrđeno zaraženih i umrlih, oko 11% kod kuge (u srednjem veku je verovatno iznosio 30-60%), dok je kod novog koronavirusa oko 2%.

Još je jedna razlika između tadašnje i današnje pandemije posebno zanimljiva, a njom se pozabavio Edoardo Campanella u časopisu Foreign Policy. A ta se razlika odnosi na društvenu nejednakost.

Rastuću nejednakost mnogi smatraju najvećim ekonomskim izazovom našeg doba. Ipak, današnja nejednakost i nije izvanredna u istorijskom kontekstu - dvadesetih godina 20. veka, pre Velike depresije, bila je jednako visoka. A istorijske civilizacije, od britanskog, ruskog, osmanlijskog, kineskog do rimskog carstva redovito su sledile isti trend: bogatstvo se koncentrisalo u malom broju ruku privilegovane elite.

Nejednakost se uglavnom smanjuje nakon ratova, katastrofa i pandemija

Međutim, istorija je imala razdoblja kad je nejednakost naglo i dramatično opadala. A kako dokumentira Walter Scheidel u svojoj knjizi The Great Leveler: Violence and the History of Inequality from the Stone Age to the Twenty-First Century, ta su razdoblja uglavnom usledila nakon kataklizmičnih događaja kao što su ratovi, revolucije, velike prirodne katastrofe i - pandemije. Štoviše, pandemije su veći izjednačivači od ratova jer virusi i bakterije ne biraju svoje žrtve po klasi, rodu, nacionalnosti i polu, a često ni dobi.

Kad je crna smrt pobila između 30% i 60% evropskog stanovništva, 10% najbogatijih Evropljana izgubilo je 15-20% svog bogatstva. Ekonomske posledice bile su jednako dramatične. Radna snaga bila je desetkovana, što je pridonelo rastu plata, a smanjenje broja kupaca pridonelo je padu vrednosti zemlje jer su poljoprivredna dobra imala manju potražnju. Usto, veliki dio zemlje ostao je ispražnjen. Ovaj je prevrat toliko oslabio ekonomski položaj plemstva, a pojačao položaj kmetova da je doveo do kraja feudalizma.

U Engleskoj je kralj Edward III. 1351. uzalud donio radnički statut kojim je pokušao zabraniti traženje ili ponudu plaća viših nego prije crne smrti, kao odgovor na nedostatak radne snage. Dio kmetova uspio je na kraju nabaviti vlastitu zemlju i prodavati njene plodove na tržištu, emancipirajući se tako od feudalaca.

Današnja pandemija produbljuje nejednakost

Ovaj uzorak sugeriše da će i covid-19 biti novi veliki izjednačitelj ekonomske nejednakosti, no čini se da to ovog puta neće biti slučaj. Naprotiv, trenutna pandemija dodatno produbljuje nejednakost. Ekonomske posljedice masovne karantene, odnosno lockdowna, uključujući eksploziju nezaposlenosti, prvenstveno pogađaju one s manjim prihodima, imovinom i razinom obrazovanja.

Oni siromašniji i slabije obrazovani, barem na Zapadu, imaju i najveći rizik od toga da se ozbiljno razbole, verovatno i zbog toga što češće pate od kroničnih bolesti koje covid-19 čine smrtonosnijim (dijabetes, kardiovaskularne i respiratorne bolesti itd.). Bogatima se također lakše društveno izolirati od drugih ljudi, pa i privremeno se odseliti ako je njihov grad teško pogođen, nego siromašnima. Vozači autobusa, čistači, dostavljači i blagajnice nemaju privilegiju raditi od kuće. Sa svim ovim u vidu, nije ni čudno što američki crnci triput češće obolevaju od belaca.

A u SAD-u su u tri meseca od početka pandemije milijarderi uvećali svoje kolektivno bogatstvo za 20%, prema analizi Institute for Policy Studiesa i udruge Americans for Tax Fairness. Totalno bogatstvo 643 američka milijardera naraslo je u ova tri mjeseca, od 18. ožujka do 17. lipnja, s 2,9 bilion na 3,5 bilion dolara - 584 milijarde dolara.

Smrtnost od covida-19 preniska da bi uticala na tržište rada

Razlozi za to su, pre svega, epidemiološke prirode. Smrtnost od covida-19 naprosto je preniska da bi utjecala na tržište rada - tim više što prvenstveno umiru stariji, dakle oni koji su uglavnom već u mirovini. Usto, koronakriza će dovesti do pada, a ne do rasta plata.

Doduše, i kuga je siromašne, koji su često bili i neuhranjeni, pogađala teže nego bogate, koji su mogli otići iz grada i izolirati se u seoskim vilama. Radnja Decamerona italijanskog pisca Giovannija Boccaccia odvija se upravo u takvom kontekstu. Bogati su napustili grad "kao da je kuga bila namenjena samo za one koji ostanu unutar gradskih zidina", piše Boccaccio.

Kad znamo da je gotovo milion ljudi umrlo od koronavirusa delom sveta, jasno je da je ova pandemija sve, samo ne bezazlena. No u isto vreme taj je broj teško uporediv s brojem žrtava crne smrti. A baš je taj izostanak masovnog pomora, paradoksalno, doveo do povećanja nejednakosti.

Poslednje što nam treba je takva kataklizmična "uravnilovka". No to ne znači da države ne trebaju pronaći manje brutalne načine za smanjivanje nejednakosti, od viših plaća za esencijalne radnike do bolje zdravstvene skrbi i socijalne pomoći za one koje su koronavirus i koronakriza najteže pogodili, zaključuje autor Foreign Affairsa.

Bonus video:

(Espreso.co.rs / Index.hr)