HOROR U PALESTINI PODSETNIK NA PROŠLOST: Ovako je Izrael nastao,a EVO zašto je OVAJ RAT ključni faktor SVEGA (MAPA)

Izrael je u sukobu sa Palestincima i arapskim susedima oko vlasništva nad zemljom koju mnogi Jevreji, hrišćani i muslimani smatraju svetom od svog stvaranja 1948. godine.

Ova država na Bliskom istoku, u kojoj sada besni rat, nalazi se na obali Sredozemnog mora zvanično je nastala 1948. godine.

Deli kopnene granice sa Jordanom, Sirijom, Libanom i Egiptom, ali i Palestinom.

Dve trećine njenog područja zauzima pustinja Negev.

Glavni grad: Jerusalim (mnoge države ipak ne priznaju Jerusalim kao glavni grad Izraela, zbog sukoba sa Palestinom)

• Površina: 20.770 kvadratnih kilometara.

• Stanovništvo: 9,6 miliona

• Jezici: hebrejski i arapski

Jevrejski narod je vekovima bio raseljen po celom svetu, ali je tokom dijaspore očuvao svoju tradiciju, jezik i kulturu kao i posvećenost povratku na Bliski istok.

Moderna istorija Izraela počinje u 19. veku kada počinje da se budi jevrejska nacionalna svest.

Cionizam

Tokom 19. veka među evropskim Jevrejima dolazi do oživljavanja nacionalnog identiteta, želje za emancipacijom i povratkom u Izrael. Tako je stvoren pokret nazvan cionizam, a njegovim formalnim osnivačem smatra se Teodor Hercl.

Osnovana su jevrejska naselja Petah Tikva 1878 (Vrata nade) Rišon Lecion (Prvi u Cionu) 1882, Zihron Jakov 1890 i druga. Prvi cionistički kongres u Bazelu označio je prekretnicu u borbi za jevrejsku državnost.

Cionizam je politički i ideološki pokret koji se razvio sa ciljem osnivanja i podrške države za jevrejski narod u Izraelu. Naročito je jak nakon Drugog svetskog rata, kada je došlo do osnivanja moderne države Izrael. Cionisti veruju u povratak Jevreja u njihovu istorijsku domovinu i osnivanje nezavisne jevrejske države. Ovaj pokret ima različite grane i ideologije, ali osnovni cilj ostaje isti - afirmacija jevrejske nacije i podrška stvaranju jevrejske države u Izraelu.

Pokret je nastao u Bazelu u Švajcarskoj, gde je održan Prvi cionistički kongres na kojem je objavljen cilj — u Palestini stvoriti dom jevrejskom narodu, zajemčen javnim pravom. Utemeljena je Svetska cionistička organizacija. Pokret je dobio ime po brdu na kojem se nalazio Jerusalimski hram (Cion ili Sion), međutim, kasnije je taj naziv simbolizovao sam Jerusalim. Cilj ovog pokreta bilo je ujedinjenje Jevreja u dijaspori i njihov povratak u Palestinu. (Iako su se prvobitno dvoumili treba li domovina da bude Argentina ili Palestina, 1906. na cionističkom kongresu odlučeno je da to ipak bude Palestina).

Posle Prvog svetskog rata

Teritorija koja će postati Izrael vekovima je bila deo Osmanlijskog carstva pod turskom vlašću. Nakon Prvog svetskog rata i kolapsa carstva, teritorija poznata kao Palestina - čiji je deo zapadno od reke Jordan Jevrejima bio poznat i kao zemlja Izrael - bila je dodeljena Britaniji da njom upravljaju pobedničke savezničke sile (ubrzo nakon što je to odobrila Liga naroda). Uslovi mandata poverili su Britaniji da uspostavi u Palestini „nacionalni dom za jevrejski narod“, sve dok to ne dovodi u pitanje građanska i verska prava tamošnjih nejevrejskih zajednica, piše BBC.

UN i podela 1947. godine

Uspon palestinskog arapskog nacionalizma zajedno sa brzim rastom manjeg jevrejskog stanovništva Palestine – posebno nakon pojave nacizma 1930-ih – doveo je do eskalacije arapsko-jevrejskog nasilja u Palestini.

Britanija je predala problem Ujedinjenim nacijama, koje su 1947. predložile podelu Palestine na dve države - jednu jevrejsku, jednu arapsku - sa područjem Jerusalima i Vitlejema kako bi postali jedan ceo međunarodni grad. Palestinsko jevrejsko rukovodstvo prihvatilo je plan, ali su ga arapski lideri odbacili.

Proglašenje države Izrael

Jevrejsko rukovodstvo u Palestini proglasilo je uspostavljanje Države Izrael 14. maja 1948. godine, u trenutku kada je britanski mandat prestao, ali bez objavljivanja njenih granica. Sledećeg dana na Izrael je invaziju izvršilo pet arapskih armija, što je označilo početak Izraelskog rata za nezavisnost. Borbe su završene 1949. nizom primirja, stvarajući linije primirja duž granica Izraela sa susednim državama i stvarajući granice onoga što je postalo poznato kao Pojas Gaze (koji je okupirao Egipat) i Istočni Jerusalim i Zapadna obala (koju je okupirao Jordan).

Okolne arapske države odbile su da priznaju Izrael, što znači da su njegove granice ostale neodređene.

Šestodnevni rat

Najveća promena izraelskih granica dogodila se 1967. godine, kada je sukob poznat kao Šestodnevni rat ostavio Izrael u okupaciji Sinajskog poluostrva, Pojasa Gaze, Zapadne obale, Istočnog Jerusalima i većine sirijske Golanske visoravni – efektivno utrostručivši veličinu teritorije pod izraelskom kontrolom.

Izrael je efektivno anektirao istočni Jerusalim - tvrdeći da je ceo grad njegov glavni grad - i Golansku visoravan. Ove poteze nije priznala međunarodna zajednica, sve dok SAD nisu promenile svoj zvanični stav o tom pitanju pod Trampovom administracijom, postavši prva velika sila koja je to učinila. Uglavnom, međunarodno mišljenje i dalje smatra istočni Jerusalim i Golansku visoravan okupiranom teritorijom.

Jomkipurski rat 1973.

Jomkipurski rat, takođe poznat kao Ramazanski rat, Oktobarski rat, arapsko-izraelski rat 1973. ili Četvrti arapsko-izraelski rat, bio je oružani sukob koji se vodio od 6. do 25. oktobra 1973. između Izraela i koalicija arapskih država na čelu sa Egiptom i Sirijom. Većina borbi između dve strane vodila se na Sinajskom poluostrvu i Golanskoj visoravni — obe su bile okupirane od strane Izraela 1967. godine — uz neke borbe u afričkom Egiptu i severnom Izraelu. Početni cilj Egipta u ratu je bio da se zauzme uporište na istočnoj obali Sueckog kanala i da se kasnije iskoriste ove dobiti za pregovore o povratku ostatka Sinajskog poluostrva koje je okupirao Izrael.

Rat je počeo 6. oktobra 1973. godine, kada je arapska koalicija zajedno pokrenula iznenadni napad na Izrael na jevrejski sveti dan Jomkipur, koji se dogodio tokom 10. dana islamskog svetog meseca Ramazana te godine.

Nakon izbijanja neprijateljstava, i Sjedinjene Države i Sovjetski Savez pokrenuli su masovne napore za snabdevanje svojih saveznika (SAD Izrael, a SSSR arapske države tokom rata, što je dovelo do sukoba između njih dve nuklearno naoružane supersile.

Međutim, Egipat je ubrzo poražen u pokušaju iznenadnog ponovnog zauzimanja Sinaja.

Bonus video:

(Espreso/ Blic)