NE ŠALITE SE SA TIM: Pregled koji bi svi muškarci stariji od 40 godina trebalo da OBAVE

Rak prostate je tiha bolest koja napreduje polako i retko izaziva očite simptome sve dok nije prekasno.

Kada simptomi uznapreduju javlja se otežano mokrenje, slab ili isprekidan mlaz mokraće, osećaj nepotpunog pražnjenja bešike, a pojava iznenadnih i jakih bolova u kostima koji traju nekoliko nedelja, karakteristična je za uznapredovali rak prostate. Rak prostate je najčešća vrsta raka kod muške populacije u našoj domovini. Podaci Registra za rak su objavljeni 2020. a odnose se na podatke iz 2018. godine pokazuju da je rak prostate u našoj domovini najčešći rak kod muškaraca s učestalosti od 21%, drugi po učestalosti je rak pluća sa 16%, a treći je rak creva sa 15%. Godišnje oboleva od raka prostate oko 2900 muškaraca, a umire ih oko 800. Rak prostate je treći uzrok smrti među muškarcima sa zloćudnim tumorima, nakon raka pluća i raka creva. Broj obolelih od raka prostate se povećava u svetu i u Europi stoga je jako važno bolest otkriti u ranijoj fazi kako bi bila izlečiva. Navedeni podaci nas usmeravaju na važnost pravovremenog otkrivanja raka prostate, a uz rak prostate prema navedenim podacima je takođe važno i rano otkrivanje raka pluća i raka creva.

Ko najčešće oboleva od raka prostate, tj. koje godine su najranjivije?

Rak prostate se najčešće pojavljuje u starosti od 65. do 84. godine života, a najveća učestalost raka prostate je u starosti od 70.- 84. godine života. Prema podacima rak prostate se kod nas najranije pojavljuje u starosti između 40.- 44. godine života.

Što sve može biti potencijalni pokazatelj rizika za rak prostate? Najpoznatiji pokazatelji rizika za razvoj raka prostate su starost, rasa, genetski pokazatelji i pušenje. Poznato je da učestalost raka prostate raste s starošću. Muškarci stariji od 50 godina imaju veći rizik za nastanak raka prostate. Primer: kod pripadnika crne rase rak prostate je učestaliji i agresivniji u odnosu na pripadnike bele rase. S genetskog stajališta su važni podaci o obolevanju od raka prostate među članovima jedne porodice jer je poznato da ako su na primer otac, brat ili deda imali rak prostate, muškim članovima te porodice treba preporučiti da krenu s ranijim otkrivanjem raka prostate već u dobi od 45. godine starosti. Povezanost prehrane s rizikom nastanka raka prostate prema naučnim istraživanjima nije dokazana, iako se smatra da prehrana ima potencijalni učinak na pojavu i razvoj raka prostate te se na taj način tumači različita pojava raka prostate u pojedinim delovima sveta, npr. azijska prehrana (manji rizik) nasuprot zapadnjačkoj prehrani.

Koje su prednosti ranog otkrivanja kod lečenja u odnosu na kasno otkrivanje?

Važno je rano otkrivanje raka prostate jer probir (engl. screening) kod zdravih muškaraca nije dao jasne rezultate u svetu da je to metoda s kojom se može jasno smanjiti smrtnost muške populacije. Kod nas se koriste najčešće stručne smernice Evropskog urološkog društva koje preporučuje individualizovani pristup u ranom otkrivanju raka prostate što znači da se kod svakog pojedinog muškarca treba prilagoditi riziku za razvoj raka prostate na način da se muškarcima koji su stariji od 50 godina života preporučuje pregled urologa uz prethodnu laboratorijsku vrednost PSA, a kod muškaraca koji su ranije u porodici imali članove obolele od raka prostate se preporučuje u 45. godini života vaditi prvi put PSA i s nalazom PSA otići na urološki pregled, kako bi ga urolog dalje usmerio na buduće kontrolne preglede. Važno je istaknuti da PSA vrednost veća od 1 ng/ml u muškaraca koji imaju oko 40 godina starosti i PSA veći od 2 ng/ml u muškaraca koji imaju oko 60 godina starosti predstavlja povišen rizik za nastanak raka prostate. Kako izgleda pregled prostate?

Sastavni deo pregleda kod urologa osim vrednosti PSA je pregled prostate. Taj pregled se naziva digitorektalni pregled. Urolog će nakon navlačenja jednokratnih rukavica kažiprstom kroz završni deo debelog creva opipati prostatu kako bi dobio uvid da li postoji sumnja na prisustvo čvora u prostati, da li je prostata fiksirana za okolne strukture, neravne površine ili je bolna. Svaka nepravilnost tokom digitorektalnog pregleda prostate zahteva isključenje sumnje na postojanje raka u prostati. Urolog će nakon uvida u laboratorijske nalaze krvi i urina koji uključuju i PSA te pregled prostate prstom dalje odrediti učestalost daljnjih kontrolnih pregleda.

Kakav kvalitet života mogu očekivati muškarci koji obole od raka prostate?

Koliko rak utiče na probavni i mokraćni sastav, te intimni život pacijenta? Kod muškaraca kojima se dokaže rak prostate može se ponuditi nekoliko pristupa koji zavise od starosti, postojanju raka prostate u porodici, vrednosti PSA, nalazu biopsije prostate, podacima da li bolesnik ima simptome proširenog raka prostate (lokalno proširena bolest ili postojanje udaljenih metastaza, npr. novonastali bolovi u kostima ). Kod starijih muškaraca koji imaju niski PSA (ispod 10 ng/ml), rak prostate nije biološki i patohistološki agresivan, nije potrebno nikakvo lečenje, već redovito praćenje bolesnika s vrednostima PSA i digitorektalnim pregledom od strane urologa. Kod bolesnika koji imaju lokalnu bolest ograničenu na prostatu uz vrednosti PSA manje od 10 ng/ml i nemaju digitorektalno proširenu bolest, a mlađe su životne dobi metoda izbora je operacija prostate, a kod starijih bolesnika s lokalno ograničenim agresivnim rakom prostate, posebno ako imaju i komorbiditete (npr. infarkt srca, moždani udar) se preporučuje zračenje prostate. Uz navedene metode lečenja se može koristiti i hormonska terapija koja se primenjuje kraće ili dulje vreme (od 6 meseci do 3 godine) kod lokalne ili lokalno uznapredovale bolesti kod koje ne postoje udaljene metastaze. Postoje brojne nuspojave navedenih oblika lečenja, ali ono što najviše pogađa bolesnike je poremećaj spolne funkcije (erektilna disfunkcija) i navale vrućine (valunzi). Bolesnici koji imaju metastatsku bolest su osobito pogođeni kad im se kao jedan od najučinkovitijih oblika lečenja u metastatskoj bolesti ponudi odstranjenje oba testisa hirurškim putem (bilateralna orhidektomija), jer se na taj način postiže blokada muškog polnog hormona testosterona koji pogoduje širenju raka prostate. Svaki pojedini oblik lečenja ima specifične i brojne nuspojave koje je nužno raspraviti s bolesnikom i njegovom porodicom na multidisciplinarnom timu (idealno: urolog, onkolog, patolog, radiolog, specijalista nuklearne medicine, medicinske sestre) svake bolnice u koju bolesnik dođe po mišljenje. Kad bolest postaje metastatska tada je neizlečiva, ali je uz lečenje moguće preživljenje više godina. Zato je važno otkriti rak prostate što ranije kako bi bolesnik bio izlečiv.

(Espreso/VL)