5 JEZIVIH SIMPTOMA : Ako primetite da vam se OVO DEŠAVA U SNU, ODMAH POSETITE DOKTORA!

Tuberkuloza je zarazna bakterijska infekcija uzrokovana bakterijom Mycobacterium tuberculosis. Najčešća je primarna tuberkuloza pluća. Infekcija može zahvatiti i druge organe.

Tuberkuloza (TBC) je od davnina znana bolest koja je i danas jedna od najozbiljnijih i najraširenijih zaraznih bolesti. Godine 1990. Svetska zdravstvena organizacija procenila je kako je 1,7 milijardi ljudi zaraženo bakterijom Mycobacterium tuberculosis (tuberkulin-pozitivni), od čega je kod 8 miliona ljudi bolest aktivna. Velika većina slučajeva aktivne bolesti se nalazi u zemljama u razvoju, a 2,9 miliona ljudi godišnje umire od ove bolesti.

Opis bolesti

Bakcil tuberkuloze naziva se još i Kochov bakcil prema naučniku koji je prvi otkrio i izolirao ovu bakteriju 1882. godine. U zemljama u razvoju predstavlja najčešći uzrok smrti. Danas je etiopatogeneza (uzrok i razvoj) bolesti dobro razjašnjena, iako su promene u prevalenciji i osetljivosti populacije u velikoj meri promenile klasične oblike pojaveove bolesti. Tuberkuloza se obično razvija nakon udisanja sitnih kapljica, koje u vauduhu dospevaju kašljanjem ili kihanjem osobe zaražene Mycobacterium tuberculosis. Udahnuti bakcili tuberkuloze najčešće se smeštaju u donjim delovima pluća, te je to uobičajeno mesto primarne infekcije. Tamo bakcili bivaju "progutani" od strane alveolarnih makrofaga, posebne vrste stanica imunološkog sustava zaduženih za "čišćenje" pluća od svih stranih čestica (živih i neživih). Međutim, makrofagi nisu u stanju kontrolisati infekciju, koja napreduje tokom tri do četiri nedelje, dok konačno aktivirani makrofagi i limfociti ne ograniče bacile unutar tzv. granuloma. Primarna infekcija je obično bez simptoma (asimptomatska).

Tokom početnih nekoliko nedelja, bakcili tuberkuloze mogu putem krvi i limfe biti preneseni, doslovce u bilo koji organ tela. Ona tkiva i organi koji se odlikuju visokim zasićenjem (saturacijom) kiseonika osobito su pogodna za razmnožavanje ovih bakterija. To su pre svega gornji delovi pluća, mozak, krajnici, bubrezi i duge kosti. Mikobakterije su na izvornom mestu infekcije, u donjim delovima pluća obično iskorenjene (eradicirane), na udaljenijim mestima nalaze se, već spomenuti granulomi koji su prepuni živih bakcila, i koji ostaju prikriveni sve do trenutka kada nastupaju povoljne okolnosti koje dovode do reaktivacije infekcije. U slučajevima kada imunološki odgovor organizma nije dostatan može doći do progresije primarne infekcije, i ponekad do rasipa po celom telu (milijarne tuberkuloze). Plućna tuberkuloza razvija se kod manjeg broja ljudi čiji imunološki sustav ne uspeva zaustaviti i uništiti primarnu infekciju.

Bolest se može razviti unutar nekoliko nedelja od primarne infekcije, a mogu proći i godine prije nego što se razvije. Deca, starije i imunokompromitovane osobe (primer, osobe s AIDS-om, bolesnici na hemoterapiji ili bolesnici nakon transplantacije koji uzimaju imunosupresivne lekove) imaju veći rizik od brzog razvoja bolesti. Kod plućnog TBC-a, proširenost bolesti može varirati, ali bez učinkovite terapije bolest vrlo brzo napreduje. Reaktivacija tuberkuloze posledica je aktivacije mirujućih bakcila u udaljenim mestima. Ovakav tok bolesti viđa se u 90% odraslih. Kada se reaktivacija odigrava u plućima, najčešće zahvaća vršne i stražnje delove gornjih režnjeva. Tipični rendgenski nalazi se još uvek često viđaju.

Ko oboljeva?

Rizik od infekcije bakcilom tuberkuloze i razvoja bolesti je najveći prilikom kontakta sa zaraženim osobama, zatim kod osoba koje žive u zajednicama s lošim higijenskim uslovima života, kao i kod osoba s lošom prehranom. Faktori koji najverovatnije pridonose povećanju učestalosti ove bolesti su:

• povećanje broja beskućnika (teški životni uslovi i slaba prehrana)
• pojava vrsta Mycobacterium tuberculosis otpornih (rezistentnih) na uobičajene lekove
• Nepravilno uzimanje lekova protiv tuberkuloze (primer, neuzimanje lekova tokom celog propisanog vremenskog perioda) zasigurno doprinosi pojavi rezistentnih vrsti bakcila tuberkuloze.
• Kod gotovo svih osoba kojima je HIV oštetio imunološki sustav, razvija se aktivna tuberkuloza nakon izlaganja bakcilu tuberkuloze.
• Takođe, bez pomoći aktivnog i zdravog imunološkog sustava, lečenje je puno teže i bolest je puno otpornija na terapiju.

Simptomi

• blagi kašalj i malo povišena telesna temperatura
• umor
• gubitak težine
• krv u iskašljavanju
• noćno znojenje

Dodatni simptomi koji mogu biti povezani s tuberkulozom:

• prilikom slušanja stetoskopom čuje se promenjeni šum disanja
• prekomerno znojenje
• otečene limfne žlezde
• bol u zglobovima
• gubitak sluha
• proliv
• bolovi u prsima

Kod dece dodatni simptomi uključuju:

• temperatura 38-39 °C
• ubrzano disanje
• nedostatak daha
• kašalj

Dijagnoza

Analiza iskašljavanja (sputuma) - Konačna dijagnoza plućne tuberkuloze mora biti potvrđena izolacijom M. tuberculosis iz izlučevina bolesnikovog disajnog sastava. Obično se u tu svrhu koristi jutarnji iskašljaj bolesnika.

Tuberkulinski kožni test - Tuberkulinski kožni test je jedna od kliničkih metoda za dijagnostikovanje TBC-infekcije. Reaktivnost na tuberkulinski antigen odvaja zaražene osobe (s negativnim bakteriološkim nalazom i urednim nalazom rendgena pluća) od osoba koje nisu zaražene. Danas se u kliničke svrhe koristi tzv. Mantouxov test, kojim se 5 tuberkulinskih jedinica purificiranog proteinskog derivata (PPD, koncentrirani i pročišćeni bujon u kojem je 6 tjedana uzgajan Mycobacterium tuberculosis) uštrcava u kožu.

Reakcija na koži veličine 5 mm ili veća nakon 48 sati, smatra se pozitivnom kod bolesnika s poznatom ili suspektnom HIV-infekcijom, zatim kod bolesnika čiji rendgenski nalaz pluća odgovara staroj, "neaktivnoj" tuberkulozi, kod imunokompromitiranih bolesnika, te kod osoba koje su bile u bliskom kontaktu sa zaraženim pojedincima.

Reakcija veličine 10 mm ili veća smatra se pozitivnom kod ostalih visokorizičnih skupina (intravenski narkomani, djeca mlađa od 4 godine, bolesnici smješteni u psihijatrijske ustanove, te osobe s bolestima koje oslabljuju imunološki sustav, kao što su dijabetes i zloćudne bolesti).

Za sve ostale, reakcija veća od 15 mm se smatra pozitivnom. Negativna reakcija ne isključuje infekciju ili bolest.

Radiološke pretrage doktor će zatražiti RTG-sliku srca i pluća.

Bronhoskopija - To je pretraga kojom se u dišni sustav bolesnika uvodi specijalni instrument koji na svome vrhu ima malu kameru. To doktoru omogućuje da pod kontrolom oka kroz radni kanal instrumenta uzme uzorak tkiva za analizu.

Biopsija - To je postupak kojim se hirurškim putem uzima dio tkiva ili organa za analizu.

Lečenje

Bolest se može razviti unutar nekoliko nedelja od primarne infekcije, a mogu proći i godine prije nego što se razvije. Deca, starije i imunokompromitirane osobe (primjerice, osobe s AIDS-om, bolesnici na kemoterapiji ili bolesnici nakon transplantacije koji uzimaju imunosupresivne lijekove) imaju veći rizik od brzog razvoja bolesti. Kod plućnog TBC-a, proširenost bolesti može varirati, no bez učinkovite terapije bolest vrlo brzo napreduje. Reaktivacija tuberkuloze posljedica je aktivacije mirujućih bacila u udaljenim mjestima. Ovakav tok bolesti viđa se u 90% odraslih. Kada se reaktivacija odigrava u plućima, najčešće zahvaća vršne i stražnje delove gornjih režnjeva. Tipični rendgenski nalazi se još uvijek često viđaju.

Liječenje tuberkuloze provodi se lekovima koje nazivamo antituberkulotici, a cilj je suzbijanje i izlečenje infekcije (iskorenjivanje živih mikobakterija). U lečenju tuberkuloze obično se koristi nekoliko lijekova istovremeno primer, rifampicin, izonijazid i pirazinamid. Standardna antituberkulotska terapija za plućni oblik bolesti traje 6 meseci, ali koristi se i u najvećem broju slučajeva kada bolest zahvaća i druge organe. Lečenje se nastavlja i 3 meseca nakon što su kulture iskašljaja postale negativne. Bolničko lečenje je potrebno kako bi se sprečilo širenje bolesti u oštoj populaciji, i to sve do trenutka kada bolesnik više nije zarazan za okolinu, obično 2 do 4 nedelje nakon početka terapije. Nakon tog perioda bolesnik može nastaviti s uobičajenim životnim aktivnostima. Odmor, zdravo okruženje (čist, suv vazduh), smanjenje stresa i kvalitetna prehrana bogata vitaminom C, sve su to faktori koji mogu ubrzati i pospešiti lečenje i oporavak.

Prognoza

Uz lečenje simptomi obično polako nestaju nakon 2 do 3 nedelje, s tim da kliničko poboljšanje nastupa prije nego se to može vidjeti na RTG-slikama.

Komplikacije

Komplikacije plućne tuberkuloze se danas, u doba suvremenih antituberkulotika ređe viđaju. Neke od najčešćih uključuju:

• pneumotoraks (vazduh u prostoru grudi, ali izvan pluća, što uzrokuje skvrčavanje plućnog krila);
• hemoptiza (iskašljavanje krvi). Manje od 20% bolesnika koji se žale na ovaj simptom zaista boluje od tuberkuloze. Taj simptom, međutim može biti povezan s gljivičnim infekcijama ili bronhiolitisom (upalom malih dišnih putova);
• bronhiektazije (trajno proširenje bronha);
• sindrom desnog srednjeg plućnog režnja (skvrčavanje dela pluća usled oticanja okolnih limfnih čvorova);
• zbog destrukcije plućnog tkiva nedovoljna funkcija pluća i manjak vazduha.
• Svi su lekovi koji se koriste u lečenju tuberkuloze do određene mere toksični. Rifampicin i izonijazid mogu izazvati neinfektivni hepatitis (toksično oštećenje jetre). Rifampicin takođe može obojiti suze i urin u narandžastu ili smeđu boju. Ostale komplikacije uključuju otpornost pojedinih sojeva bacila tuberkuloze na lekove, te ponovno javljanje bolesti nakon poboljšanja (relapsa) kod nekih bolesnika.

Bonus video:

(Espreso.co.rs / Novi.ba)