SRPSKI HIRURG OTKRIVA SVE O RAKU DEBELOG CREVA: Evo koji su PRVI SIMPTOMI, a koji su FAKTORI RIZIKA, jedite samo..

"Rak debelog creva može da se manifestuje različitim simptomima kojih ljudi treba da budu svesni. Jedan uobičajeni simptom je promena navika kada u pitanju pražnjenje creva, kao što su dijareja, zatvor, smenjivanje opstipacije i proliva ili pojava tanke stolice, posebno kada traje duže od nekoliko dana. Pojava krvi u stolici je ozbiljan znak upozorenja koji ne treba zanemariti. Krv može da bude svetlocrvene ili pak veoma tamne boje. Nelagodnost u trbuhu koja duže traje, uključujući grčeve, gasove ili bol, posebno ako je praćena nadimanjem ili osećajem punoće, može da ukaže na rak debelog creva. Neobjašnjivi gubitak težine bez promena u ishrani ili u navikama vežbanja je još jedan simptom koji zahteva pažnju, jer ponekad može da bude povezan sa opakom bolešću. Osećaj slabosti, umora ili pad nivoa energije takođe može biti simptom raka debelog creva, posebno ako je uporan i nije povezan sa drugim faktorima. Pored toga, u simptome spada i osećaj nepotpunog pražnjenja creva nakon stolice", objašnjava za žena rs prof. dr Miloš Bjelovac, ekspert u oblasti hirurgije gornjeg digestivnog trakta odnosno jednjaka i želuca i hirurgije gojaznosti.

Kako se kancer širi?

Bolest može da napreduje, kada se ne leči i ne otkrije na vreme. Šta se zapravo podrazumeva pod stadijumima bolesti odnosno kako razne faze karcinom utiču na telo?

"Procena i definisanje stadijuma karcinoma debelog creva pomaže lekarima da odrede koliko se rak proširio i utiče na odluku o načinu lečenja. U stadijumu I rak je lokalizovan odnosno prisutan samo u najpovršnijim slojevima debelog creva, regionalne limfne žlezde nisu zahvaćene tumorom. U prvom stadijumu hirurška, a ponekad i endoskopska intervencija omogućava trajno izlečenje pacijenta.

Stadijum II i III ukazuje na lokalno uznapredovali tumor koji se proširio duboko kroz zid debelog creva. U tom stadijumu često su tumorom zahvaćene limfne žlezde u neposrednoj blizini tumora. One ujedno predstavljaju i prvu liniju odbrane širenju tumora. U stadijumu II i III lečenje se obično sprovodi kombinovanjem više terapijskih opcija. Hirurgija je i dalje centralna i najznačajnija terapijska opcija, ali se hirurgija u stadijumu II i III mora kombinovati sa drugim terapijama, kako bi se postigao najbolje efekat lečenja.

U stadijumu IV kancer se proširio na udaljene organe kao što su jetra ili pluća. U stadijumu IV lečenje se sprovodi najčešće neoperativno.

Lekari koriste sve raspoložive dijagnostičke procedure, a ponekad i laparoskopsku operaciju odnosno laparoskopsku eksploraciju da bi odredili stadijum karcinoma debelog creva. Definisanje stadijuma pomaže lekarima da planiraju najbolji tretman, koji može da podrazumeva operaciju, hemoterapiju, zračenje ili ciljanu terapiju. Stoga je poznavanje stadijuma raka debelog creva od suštinskog značaja za pružanje najbolje moguće nege i optimizaciju šansi za uspešno lečenje i oporavak", ističe stručnjak sa 30 godina iskustva u hirurgiji.

Oko 25 procenata pacijenata u našoj zemlji javi se lekaru kada je bolest već metastazirala. Rano otkrivanje bolesti spasava živote.

U tim situacijama manja je verovatnoća da su zahvaćene okolne limfne žlezde i da je došlo do metastaza u jetri, plućima i regionalnim limfinim žlezdama. To i te kako pozitivno utiče na tok i ishod hiruške procedure, kao metode lečenja. Hemioterapija, zračenje, ciljana odnosno biološka terapija takođe se svrstavaju u načine lečenja opake bolesti.

Kako su ishrana i vežbanje povezani sa rakom debelog creva?

U Srbiji se sprovodi Nacionalni program ranog otkrivanja raka debelog creva, koji uključuje muškarce i žene starosti od 50 do 74 godine, piše Batut.

Skrinig odnosno rano otkrivanje zapravo je testiranje, kada nema simptoma i znakova bolesti. Cilj je da se otkriju promene koje prethode pojavili raka odnosno kancera u ranoj fazi. Najčešća metoda je test na okultno krvarenje odnosno skrivenu krv u stolici. Pozitivan rezultat ne mora da ukazuje na rak već se dalje sporovodi kolonoskopija. U slučaju da je rezultat negativan, trestiranje se ponavlja posle dve godine. A kada se bolest otkrije u predkanceroznom stanju, hiruška intervencija nije potrebna, pa se polipi skidaju radiofrekventnom ablacijom. Pojašnjenja radi, sonda se ubacuje u tumorsku masu ili blizu nje pa toplota iz sonde uništava te ćelije izraslina.

"Skrining za rak debelog creva je ključan, jer rano otkrivanje putem metoda poput kolonoskopije može da otkrije prekancerozne polipe i omogući njihovo uklanjanje pre nego što se razviju u karcinom. Savet je da pregled debelog creva odnosno kolonoskopija treba da bude deo sistematskog pregleda kod osoba starijih od 50 godina bez obzira na to da li imaju tegobe ili porodično opterećenje rakom debelog creva. Kod osoba koje i maju uporne odnosno dugotrajne ili zabrinjavajuće tegobe, posebno kada postoji istorija oboljevanja u porodici, kolonoskopija se savetuje i pre pedesete godine života. Kod osoba sa porodičnim opterećenjem karcinoma debelog creva, kolonoskopija se savetuje, bez obzira na do da li imaju tegobe, i to 10 godina pre nego što je kod bliskog člana porodice otkriven rak debelog creva", savetuje profesor i objanšnjava značaj primarne prevencije:

"Primarna prevencija podrazumeva sprovođenje mera koje imaju cilj da smanje rizik od obolevanja i preranog umiranja. Prevencija karcinoma debelog creva uključuje nekoliko ključnih strategija. Prvo, zdrava ishrana bogata voćem, povrćem i celim žitaricama uz ograničavanje crvenog i prerađenog mesa može da pomogne da se smanji rizik od razvoja ovog karcinoma. Redovna fizička aktivnost, kao što je brzo hodanje ili umereno vežbanje, takođe može smanjiti verovatnoću da obolite od ove maligne bolesti. Izbegavanje pušenja i ograničavanje konzumacije alkohola su deo standardnih preporuka. Pored toga, održavanje zdrave telesne mase i sprečavanje gojaznosti uravnoteženom ishranom i redovnim vežbanjem doprinose prevenciji".

Kako nastaje rak debelog creva?

Rak debelog creva nastaje u sluzokoži, najdubljoj sluznici ovog završnog dela digestivnog trakta. Kada ćelije koje stvaraju i oslobađaju sluz i druge tečnosti mutiraju ili se promene, može da se javi polip debelog creva. Vremenom ti polipi mogu da postanu kancerogeni (obično je potrebno oko 10 godina da se rak formira u polipu). Neotkriven ili nelečen rak prolazi kroz sloj tkiva, mišića i spoljašnji sloj debelog creva, a kancer može da se proširi na druge delove tela preko limfnih čvorova ili krvnih sudova.

Važno je reči da ne postaju svi polipi maligni, kao i to da postoji verovatnoća od oko 15 odsto da polipi koji su veći od jednog centimetra prerastu u rak za desetak godina, prema Nacionalnom vodiču dobre kliničke prakse "Rak kolona i rektuma" Ministarstva zdravlja RS.

Od najčešćeg malignog tumora gastrointestinalnog trakta uglavnom oboljevaju osobe starije od 50 godina. Međutim, poslednjih deceniju i po, broj ljudi starosti od 20 do 49 godina, koji su oboleli od ove bolesti, povećavao se za oko 1.5 odsto svake godine, piše Clevelend Clinic. Određenu ulogu ima i genetika, kao i prethodni (operisani) rak debelog creva jer tada raste rizik da se bolest (ponovo) javi. Bolesti koje se dovode u vezu sa ovom čestom vrstom kancera jesu ulcerozni kolitis i Kronova bolest, a taj uticaj zavisi od težine i dužine trajanja ovih oboljenja.

U faktore rizika ubrajaju se i ishrana bogata mastima, crvenim mesom i mesnim prerađevinama, nizak unos voća i povrća, prekomerna telesna težina ili gojaznost, fizička nekativnost, dijabetes, alkohol i pušenje.

BONUS VIDEO:

(Espreso / Blic žena Jelena Milenković / Prenela I.O.)