8 NAJLEPŠIH FILMOVA I TV SERIJA SOJE JOVANOVIĆ: Put oko sveta, Orlovi rano lete, Dr, Silom otac, Osma ofanziva...

Sofija - Soja Jovanović (Beograd, 1. februar 1922 — Beograd, 22. april 2002) bila je prva srpska pozorišna i filmska režiserka. Zaslužna je za procvat Beogradskog dramskog pozorišta od 1951. Režirala je prvi jugoslovenski dugometražni film u boji Pop Ćira i pop Spira, i još dvadeset sedam filmskih i televizijskih ostvarenja koja sva imaju pečat naročite topline i blagog humora koji nikoga ne vređa. Bez mnogo razmišljanja može se reći da je praktično sve što je snimila Soja Jovanović bilo i ostalo zlatni etalon srpskog i jugoslovenskog filma i televizijske dramske produkcije - u pravom smislu reči klasični opus kome vreme samo dodaje na vrednosti.

Zanimljiv i možda ne beznačajan podatak iz njene biografije je i to da je njen deda po ocu bio Milan Jovanović, dvorski fotograf, a njegov rođeni brat je Paja Jovanović, poznati srpski slikar.

Iako je nezahvalan posao iz jedne stvaralačke karijere bez propusta izdvojiti najbolja dela, neka su ipak nezaobilaznija od ostalih.

8. IZVINJAVAMO SE, MNOGO SE IZVINJAVAMO (TV film, 1976)

Lako čitljiva humoreska o susretu naoko nespojivih svetova koje i danas neko naziva "prva" i "druga" Srbija, ruralnog i urbanog, među kojima tobože zjapi nepremostivi kulturološki ponor, koji je u ovom filmu premošćen iskrenošću i velikim srcem mladog seljaka Milića Barjaktarevića, koga je bravurozno oživeo zaboravljeni Slobodan Đurić, stradao nedugo nakon završetka snimanja ovog filma, koji uspeva da osvoji blaziranu Beograđanku Borku (Milena Dravić).

7. POP ĆIRA I POP SPIRA (film, 1957.)

Retko se desi da isti režiser dva puta u karijeri obradi isto književno delo. Film Pop Ćira i Pop Spira prema istoimenom romanu Stevana Sremca, pored toga što je prvi film u boji jugoslovenske kinematografije, živahno je i zabavno delo. Ipak stil glume koji je primenjivala ta starija generacija glumaca ima više veze sa klasičnom glumačkom tehnikom nego gluma njihovih naslednika u 26 godina kasnije snimljenoj novoj ekranizaciji istog književnog dela.

6. POP ĆIRA I POP SPIRA (TV serija, 1983.)

Iako je Soja Jovanović svoju jedinu "veliku" filmsku nagradu, Zlatnu arenu za najbolju režiju osvojila 1957 za bioskopski film "Pop Ćira i Pop Spira", ipak je istoimena TV serija snimljena početkom osamdesetih zrelije i potpunije ostvarenje (nažalost i poslednje u karijeri), sa nešto prirodnijom naracijom, na kraju krajeva i sa boljim budžetom. Mini serija od tri epizode predstavlja jedan od najlepših televizijskih dometa naše dramaturgije.

5. OSMA OFANZIVA (TV serija, 1978)

Još jedan osvrt na jednu od omiljenih Sojinih tema - dodir, kontrast i mukotrpno premošćavanje jaza između ruralnog i urbanog mentaliteta prikazan je u ovoj uspeloj TV seriji nastaloj na ekranizaciji još jednog našeg književnog klasika, Branka Ćopića. Rat je završen, a partizane Krajišnike poćeralo u Beograd da prave političku karijeru. Većina se tome lako i brzo prilagodila, ali glavni junak ove sage, Pepo Bandić (Josip Pejaković) pruža žestok otpor urbanizaciji. Njegova nesnalaženja i sukobi sa novom sredinom razlog su za puno smeha i vedrog raspoloženja. Uporedo sa tom donekle autobiografskom pričom velikog pisca, ova serija ima i "veliku" priču - epopeju o kolonizaciji Krajišnika u Vojvodinu neposredno nakon 2. svetskog rata, sa mnoštvom kulturnih šokova koji su pratili ovu veliku migraciju i bili nepresušan izvor komičnih situacija i karaktera za Ćopićevo pripovedanje i Sojino režiranje.

4. SILOM OTAC (film, 1969)

Soja Jovanović se rado bavila ekranizacijama najvećeg srpskog komičara, Branislava Nušića, i u više navrata se vraćala njegovom opusu u svojoj karijeri. U ovom slučaju, Soja Jovanović je sa koscenaristom Borislavom Mihajlovićem Mihizom preradila Nušićevo delo "Običan čovek" iz 1899. godine. Jovanče Micić (Miodrag Petrović Čkalja) već je bio glavni junak Sojinog filma Put oko sveta (1964), pa iako je u Nušićevoj bibliografiji "Običan čovek" nastao jedanaest godina pre "Puta oko sveta", ovaj film deluje kao nastavak prethodnog filma o Jovančinim vratolomijama. Poslednji bioskopski film Soje Jovanović, koja je nakon toga svoju karijeru nastavila u pozorištu i na televiziji.

3. DR (film, 1962)

Još jedna Sojina Nušićijada, sa prelepom scenografijom, vrhunskom domaćom džez muzikom Borivoja Simića kao pokrivalicom, glumačkom ekipom na čelu sa Batom Živojinovićem u svojoj verovatno najboljoj komičnoj ulozi u karijeri i Mijom Aleksićem, Milivojem Živanovićem, Ljubinkom Bobić, Bebom Lončar i ostalima, predstavljao je jaku konkurenciju drugom domaćem filmskom hitu snimljenom dve godine pre - "Ljubav i moda", koji je ipak zbog savremene tematike stekao daleko veću popularnost, mada je sa današnjeg gledišta "Dr" daleko bolji i zreliji film. Još jedna komedija zabune, podžanr u kom je Soja Jovanović uvek briljirala kao narator. Kada uporedimo ovu ekranizaciju Nušićeve komedije Dr sa 22 godina kasnijim istoimenim TV filmom Aleksandra Đorđevića (Otpisani, Vruć Vetar, Srećni ljudi...) uviđamo genijalnost Soje Jovanović i njene umetničke vizije.

2. PUT OKO SVETA (film, 1964.)

Jedan pravi, punokrvni domaći filmski hit sa Čkaljom u jednoj od svojih najboljih uloga, vedar, razigran i reklo bi se prilično visokobudžetan za tadašnje mogućnosti jugoslovenske kinematografije, "Put oko sveta" je pravi klasik domaćeg filma.

1. ORLOVI RANO LETE (film, 1966.)

Najlepši Sojin film ipak je ova ekranizacija još jednog njenog čestog izvora inspiracije - opusa Branka Ćopića. Topla i idilična dečja komedija koja se preobraća u ratnu dramu predstavlja jedno od najdragocenijih ostvarenja ujedno dečijeg filma na našim prostorima, i domaće kinematografije uopšte.

Bonus video: