Sezone društvenih transformacija (1. deo): DESET NAJBOLJIH SERIJA koje možda niste gledali

Neke od njih okončane su posle jedne sezone, a neke i pored uspeha sazlužuju još koju reprizu i sagledavanje. Svojstvo koje povezuje ove naslove je - realizam prikazivanja društvenih promena postupkom klasične žanrovske fikcije. Izbor je pretežno orijentisan na proceduralne drame i detektivske misterije.

10. Ruzmarin i majčina dušica (Rosemary and Thyme) (2003-2007)

Ljubitelji lakih krimi-misterija, možda su propustili ovu sofisticiranu britansku seriju o dve baštovanke trećeg doba koje sticajem okolnosti postaju detektivke, rešavajući slučajeve zločina po oštećenim baštama evropske aristokratije.

9. Age Before Beuty (2018)

Romantična komedija o ljubavnoj konspiraciji koja se odigrava u ženskom frizerskom salonu u londonskom predgrađu. Od Debi Horsfild, autorke serije Poldark, dobijamo šekspirovski zaplet, portretom engleske niže klase, društvenog sloja koji inače ne mari za Šekspira. Zapravo, to što ove kokni likove nije briga za kulturu, ne znači da kulture u njihovim životima nema. Oni ni ne sanjaju da se umetnost može pojaviti u obliku osvete i da je onaj koji se toga prvi setio, zapravo dramski autor među njima.

8. Terijeri (Terriers) (2010)

Mnogi gledaoci na internet forumima žale što je ova serija ukinuta posle samo jedne sezone. U modernoj formi američkog noara pratimo dvojicu privatnih detektiva naizgled pretplaćenih na status društvenih marginalaca. Ali njihovi klijenti ubrzo će otkriti da su ovi samostalni preduzetnici, poput nekih anđela čuvara svojoj okolini više pružili nego što su od nje dobili, pa će negativan društveni utisak sa početka preobraziti u vrhunski socijalni i emocionalni angažman na kraju serije.

7. Zaštitnica svedoka (In Plain Sight) (2008-2012)

Od policijskih serija izdvajam ovu američku koja prati šerife u službi programa za zaštitu svedoka pod federalnom zaštitom. U gradu koji je specijalno organizovan za kreiranje identiteta očevidaca i saučesnika mafijaških zločina, dobijamo jedinstveni uvid u drugi život bivših gangstera, ubica i reketaša, dok se snalaze u ulogama domara, kelnera, čistača i hauzmajstora, skriveni u senci grada i proceduralnog zapleta svake nove epizode.

6. Budan (Awake) (2007)

Psihološka fantastika o čoveku koji unutar istog doma, živi u dva paralelna sveta. Kada se probudi parnim danom, uviđa da je njegova porodica stradala u saobraćajnoj nesreći, a neparnim danima - da su svi ipak živi i zdravi. Koji od ova dva sveta predstavlja san, a koji javu? Zaplet se ubrzava kada prijateljima iz prve, on počne da prepričava situacije iz druge dimenzije, i obrnuto. Da li će bilo ko iz njegove okoline poverovati da je onaj drugi svet realniji od ovog prvog?

5. Teret istine (Burden Of Truth) (2018- )

Kanadske serije prestavljaju poseban fenomen savremene medijske scene. Veliki broj američkih serija zapravo se snima u Kanadi, sa većinom kanadskih glumaca i dobrim delom njihove produkcije. Kao refleksija američkog industrijskog monopola, Burden of Truth, serija o modernoj diskriminaciji kanadskih Indijanaca, prikazuje heroje i žrtve u senci političke moći korporativne Severne Amerike. Glavna junakinja je uspešna mestička pravnica u advokatskoj kompaniji svog belačkog oca. Ona će, u toku postupka otkriti da većina njenih indijanskih prijatelja i rođaka spada u žrtve, ne samo tatinih klijenata (učesnika u zataškavanju korporativnog zagađenja i zaveri farmaceutskih kompanija), već su i žrtve osporenog očinstva, kao posledice tatinih privatnih predatorskih zločina. Do kraja sezone ona će, motivisana poput Kordelije iz Kralja Lira, svog oca pravno poraziti, potom promeniti prebivalište, kompaniju, okruženje, prezime, pa čak i rasu. Totalna društvena transformacija prikazana je ovom sudskom dramom, žanrom koji je kod nas izuzetno slabo razvijen, valjda zato što za razliku od Kanade, kod nas nema nikakvih nerešenih zločina, industrijskih zagađenja, politički zataškanih skandala i privrednih korupcija...

4. Demijan (Damien) (2016)

Serija radjena po horor franšizi Predskazanje, iako potpuno zaobiđena, dramski je nadmašila celu izvikanu filmsku trilogiju. Glavni junak Demijan, doslovno je razapet između satanističkih prijatelja koji žele da spasu njegov život i hrišćanskih prijatelja koji žele da spasu njegovu dušu. Dramski sukob prepliće se sa starozavetnim arhetipovima, dok čekamo da se previranje konačno završi da bismo videli koju će stranu Demijan izabrati: jevrejsku, grčku, egipatsku ili rimsku – i dok otkrivamo šta sve predstavlja simbolizam đavola u ovim različitim teološkim tumačenjima.

3. Džek Ajriš (Jack Irish) (2016-2018)

Australijska crna komedija o polupravniku i poludetektivu koji se angažuje protiv državne konspiracije, privredne korupcije i nekih najprizemnijih zločina. Za razliku od mnogih detektivskih serija, ovde kriminalci nisu baš sakriveni od zakona i da bi naš junak zločine rešio, dovoljno je da samo ostane živ u borbi protiv neprijateljskih i prijateljskih siledžija. Negativci ove serije primitivizam ne kriju, već se svojim nasiljem i ponose. Zvuči poznato? I da ne zaboravim, Jack Irish je pseudonim, pravo ime ovog detektiva je Jakov Irajh.

2. Šuplja kruna (Hollow Crown) (2012- )

Britanska televizijska ekranizacija dela Vilijema Šekspira koja su inspirisana istorijskim ličnostima. Šekspir je pod uticajem grčkog hroničara Plutarha dramatizovao sudbine vladara iz starog i srednjeg veka. Ova serija uključuje neke od Šekspirovih drama u kojima su glavni junaci srednjevekovne političke figure: Ričard II, Henri IV prvi deo, Henri IV drugi deo, Henri V, Henri VI prvi deo, Henri VI drugi deo, Henri VI treći deo i Ričard III. Pošto se bavi rojalističkim hijerarhijama i dvorskim zaverama, podseća na neke od poznatih serija epske fantastike, pa bih ovu seriju, pogotovo drugu sezonu Hollow Crown: The Wars of the Roses, uvek preporučio umesto neoprimitivističke moronijade zvane Game of Thrones.

Vredne spomena:

komedije: Telenovela, The Good Cop, Superstore, Single Parents, Girlboss, Subergatory, My Name is Earl, Sunnyside; kostimirane drame: Decline and Fall, Poldark, Vanity Fair, Wolf Hall, Dickensian, Crossbon ; sudske drame: Diggstown, Harry's Law, Goliath; policijske drame: Rizzoli and Isles, Numbers, Broadchurch; političke drame: Newsroom, Allegiance, Homeland; naučna fantastika: Alphas, Almost Human, Emergence; horor: Evil, Grimm,; epska fantastika: Once Upon a Time; medicinska drama: Doc Martin; sportska drama: Nesessery Rouphness; vestern: Longmire; misterije: Father Brown, Devious Maids, Why Women Kill, Garage Sale Mistery, Flower Shop Mistery, Emma Fielding Mistery, Gourmet Detective Mistery, Mcdonnald and Dodds, C.B. Strike, Shakespeare and Hathaway.

1. Prva damska detektivska agencija (No. 1. Ladies' Detective Agency) (2008-2009)

Po seriji knjiga Aleksandra Mekol Smita, u adaptaciji Ričarda Kertisa, produkciji Sidnija Polaka i Entonija Mingele i sa soul pevačicom Džil Skot u glavnoj ulozi, ovo je verovatno najbolja nepoznata serija snimljena u ovom veku. Za razliku od ostalih detektivskih serija koje su uglavnom smeštene u privredno razvijenim sredinama, ova britanska serija zbiva se u Africi, u provinciji Bocvane i to sa ženskim privatnim detektivkama kao protagonistima.

Problem tamošnjih zločina ne nalazi se samo u pitanju ko je ubica, već u dilemi: šta je uopšte zločin, zašto institucija policije inače postoji, šta je pravo, šta pravda a šta krivica. Ovi zločinci nisu prepredeni i lukavi, već su naivno organizovani i slabo obrazovani. Simpatične detektivke rešavaju enigmatiku zločina čiji počinioci nisu zli, već su usled sukoba civilizacijskih normi na jedan zastareo i pogrešan način, oni zapravo tragično dobronamerni. Zločini nisu prikazani samo kao moralni i pravni problem, već više kao problem nedovoljnog znanja i prosvećenosti. Ove svakodnevne zločine uopšte nije lako rešiti - krivci nisu svesni svoje krivice ni moguće kazne, pa ono što je misterija za detektive, takođe je misterija i za prestupnike. Gledajući ovu komonveltsku seriju, zaključujemo da bez pomoći kreativne imaginacije, dramskih pretpostavki i pismene detekcije, razvoj kriminalistike u prošla dva veka ne bi se ni dogodio, pa bi kao u feudalnom sistemu, zločini isključivo bili određeni vlasničko-političkim a ne naučno-istraživačkim procenama.

Zaključak:

Ako u vreme odmora uživate u scenama kancelarije, sa apetitom večerate u toku scene zločina i jedva čekate završetak reklama pre scena obdukcije, vi zapravo pratite tehničke referate iz blago rečeno, najmonotonijih stručnih oblasti. Privatni detektivi, labaratorijski tehničari, inspektori, patolozi, balističari, forenzičari i ostali heroji žanrovske fikcije, u stvarnom životu sigurno ne bi važili za persone od nekog visokog značaja. Ko je još čuo za nekog slavnog policijskog konsultanta? A na primer, baš to je po zanimanju lik Šerloka Holmsa.

Dramaturški gledano, u slabijim, kao i mimetski pomerenim serijama, između realnog (ljudskog) i mitskog (božanskog) statusa junaka, nema razlike. U njima je impresija koju heroj ostavlja na druge likove, jednaka impresiji koju ostavlja i na publiku. Ali u postupku klasičnog žanrovskog realizma, nizak, srednji ili visok utisak najavljuje promenu društvene pozicije junaka, posebno naglašenu ako je upoređena sa reputacijom ostalih likova (ili po rečima G.K Čestertona, sa reputacijom negativca). Tada publika vatreno navija za protagonistu, ne zbog njegovog društvenog ugleda nego upravo uprkos tome.

I kao što Fox-ov policijski inspektor prati sumnjiva dela naizgled običnih poreskih obveznika, tako i Fox-ov kablovski pretplatnik prati javna dela naizgled običnih policijskih inspektora. Na taj uzajamni način, produženom metaforom, svedoci smo tranzicionog preokreta u delima naizgled običnih TV scenarista i urednika.

Dok sledimo autore ovih narativnih rezolucija, kao kablovski istražitelji na tragu misterije zaključanih kanala ili pirati mrežnog striminga u borbi protiv komercijalnih virusa, mi kolonijalna publika u avanturi novih komunikacija, tumačimo vrste dramskih uloga u procesu društvenih transformacija. Nastaviće se.

Sledeće nedelje: Sezone društvenih transformacija, drugi deo – lista deset najboljih potcenjenih filmova iz dvadesetprvog veka

Bonus video: