OVE PESME SU SRUŠILE KOMUNIZAM U JUGOSLAVIJI: Uspele su da zaobiđu budno oko cenzure i da budu objavljene! (VIDEO)

U bivšoj Jugoslaviji, državi jedne partije i stroge cenzure svega što je odudaralo od nametnutog smera vladajuće ideologije i interesa vladajućih struktura, umetnička dela koja su direktno kritikovala režim i poredak svakako su bila nešto neuobičajeno i krajnje kontraverzno.

Nasuprot tome, režim je aktivno podsticao stvaranje pesama koje su nedvosmisleno veličale život u Jugoslaviji, socijalistički poredak ili vođu Tita. Ipak, i u takvim društvenim okolnostima postojale su izrazito antirežimski nastrojene pesme koje su uspele zaobići budno oko cenzure i bile objavljene. Najčešće umotane u eufemizme i metafore, predstavljale su suptilnu kritiku društvenog poretka i vladajuće garniture, koje ni mnogi njihovi slušatelji nisu bili u stanju da prepoznaju. Međutim, bilo je i onih koje su direktno i nedvosmisleno bacale rukavicu u lice režimu.

Azra: „Poljska u mome srcu“ (1981.)

Samo nekoliko meseci nakon pobune radnika brodogradilišta u poljskom gradu Gdanjsku, što je postalo početkom velikog bunta širom Istočne Evrope koji će dovesti do rušenja komunizma, Džoni Štulić je objavio pesmu „Poljska u mome srcu“, u kojoj se otvoreno veliča vođa pobune u Gdanjsku pokret "Solidarnost", ali i tadašnji papa Ivan Pavao II, i sam Poljak, koji je bio jedan od najglasnijih i najodlučnijih boraca protiv komunizma i sovjetske okupacije Istočne Evrope. Emitovanje ove pesme je bilo zabranjeno na televizijama i radio stanicama, ali je grupa izvodila na svojim koncertima.

Riblja čorba: „Član mafije“

Zajedljiva i cinična kritika Saveza komunista Jugoslavije, za koju je od prvog dana objavljivanja bilo jasno da je „mafija“ zapravo metafora za „partiju“. Iako je pesma tada vladajuću partiju uporedila s mafijom i okitila je najgorim mogućim epitetima i karakteristikama, pesma je bez problema bila objavljena i izvođena u bivšoj Jugoslaviji. Bora Đorđević, vođa Riblje čorbe, kasnije je objasnio da je pesma dobila odobrenje za objavljivanje, tako što je članove državne komisije koji su bili poslati da odrede valjanost sadržaja pesme, pre slušanja pesme odveo u obližnji kafić.

Idoli: „Maljčiki“ (1981.)

Prva pesma beogradskog benda Idoli „Maljčiki“ predstavljala je snažnu parodiju socrealističke ikonografije. U spotu za pesmu vidimo rudare i metalurške radnike kako poziraju, dok članovi benda, obučeni formalno u siva odela, glume komunističke aparatčike. S obzirom na to da Jugoslavija nije bila članica tzv. Istočnog bloka, grupa nije imala posebnih problema zbog objavljivanje ove pesme, koja se mogla slobodno emitovati. Ipak, ambasada Sovjetskog Saveza poslala je protestnu notu svim televizijskim i radio stanicama u Jugoslaviji koje su puštale pesmu. Ali, pesma je preživela i čak i danas predstavlja Ironično (ali i nostalgično) podsećanje na život radnika u nekadašnjoj SFRJ...

Prljavo Kazalište: „Ruža Hrvatska“ (1988.)

Kad je 1988. na albumu “Zaustavite zemlju” Prljavo kazalište objavilo pesmu “Mojoj majci (Ruža hrvatska)”, ta kompozicija Jasenka Houra, izvorno posvećena i napisana u spomen Hourinoj majci, vrlo brzo je zadobila druge konotacije. Turneja Prljavaca za spomenuti album svoj vrhunac doživela je na legendarnom koncertu 1989. godine na Trgu bana Jelačića u Zagrebu (tadašnji Trg Republike) na kojem se okupilo više od 100, a možda 150 hiljada ljudi. Upravo na tom koncertu “Mojoj majci (Ruža hrvatska)” ubrzo je prihvaćena kao “budnica” nadolazećih promena, demokratskih izbora i osamostaljivanja Hrvatske. Nekako u isto vreme, s buđenjem višestranačja, neki su spomenutu pesmu tumačili i kao Hourinu posvetu gđi Savki Dabčević - Kučar, simbolu Hrvatskog proleća 1971., koja se krajem 80 - ih ponovo aktivirala u političkom životu Hrvatske.

Zabranjeno pušenje „Straža pored Prizrena“ (1989.)

Antiratna pesma "Zabranjenog pušenja", sarajevskog benda koji je krajem turbulentnih osamdesetih proročanski najavio ono što će se u Jugoslaviji dogoditi u sledećih nekoliko godina. Pesma u kojoj je radnja smeštena na Kosovu, krajnje kritički se suprotstavlja tadašnjim jugoslovenskim političkim pravilima o „neprijatelju koji nikad ne spava“, gde se kao najizgledniji ratni neprijatelj promatrala Albanija, a neretko i domaće albansko stanovništvo s Kosovaa, pa se otvoreno dovode u pitanje nametnute vrednosti društva o potrebi borbe protiv „neprijatelja“ i spremnosti da se pogine za domovinu kao nečemu časnom – „Zbog sumnjive slave i tuđih grehova / ginu mladi lavovi“.

Ekatarina Velika: "Još samo par godina za nas" (1989.)

Iako je čuvena pesma EKV, u trenutku kada je nastala, predstavljala svojevrsno predviđanje sudbine članova benda i njihovih ličnih depresija, iz današnje perspektive ona je bila puno više od toga... Iako se u stihovima ne pominju ni Tito, ni partija, ispostavilo se kako je Milan Mladenović bio mnogo sofisticiraniji nego što se mnogima činilo, pa je čuveni hit prerastao u šokantnu istinu o uništenim životima čitavih generacija nekada zajedničke zemlje, koja se kao kula od karata srušila "samo par godina" kasnije.

Azra: „Ko to tamo peva“ (1982.)

Jedna od upečatljivih kritika na račun režima Džonija Štulića je pesma „Ko to tamo peva“, u kojoj se autor obraća tada već pokojnom Maršalu. Pored otvorenog ismejavanja Tita i njegovih poteza, pesma se takođe cinično osvrće i na jugoslovenske malograđanštinu i kult ličnosti koji hara u društvu.

(Espreso.co.rs / Express)