BURNING, THE FAVOURITE, HEREDITARY...Najbolji filmovi prošle godine po izboru Miloša Cvetkovića

Pojačana Espreso Kultura nastavlja da širi svoju listu saradnika i u post-prazničnim danima.

Tokom prethodnih nedelja, mogli ste da čitate nekoliko godišnjih izbora najbolje muzike i filmova iz 2018. godine:

• Nebojša Cvetković - albumi
• Đorđe Bajić - strani filmovi
• Đorđe Bajić - domaći filmovi
• Dimitrije Vojnov - filmovi
• Đorđe Kalijadis - filmovi
• Zoran Janković - nezavisni filmovi
• Predrag Novković - regionalni singlovi
• Vladimir Marinović (On Tour) - najbolji albumi, EP izdanja, pesme
• Nikola Marković - strani džez albumi
• Zoran Janković - serije koje (ne) treba gledati
• Saša M. Stajić - domaći singlovi
• Ivan Lončarević - albumi i singlovi
• Zvonko Karanović - knjige
• Ivica Marković - najslušanija muzika
• Dejan Šapić - najbolji filmovi

Ovom prilikom predstavljamo izbor filmskog kritičara Miloša Cvetkovića.

Pogledao sam tačno 125 filmova iz prošle godine. Neke filmove nisam stigao da odgledam do zaključenja ove liste (“Vice”, “If Beals Street Could Talk”, “A Star Is Born”, “Can You Ever Forgive Me?”, “A Private War”, “Wildlife”...), mada ne mislim da sam propustio puno toga bitnog. Kad je reč o filmovima koji se nisu našli na listi, ali su bili tu negde blizu, to su: “Widows”, “BlacKKKlansman”, “Sicario - Day of the Soldado”, “The Sisters Brothers”, “One Cut of the Dead”, “Roma”, “Blindspotting”, “Mid90s”, “Upgrade” i “Mission Impossible: Fallout”. A sada top 20...

20. THE BALLAD OF BUSTER SCRUGGS (Joel Coen & Ethan Coen)

Najnoviji film braće Koen se može opisati kao post-moderni vestern omnibus, koji se sastoji od šest priča koje nisu direktno povezane, iako svaka od njih deluje kao da je nastala na osnovu kakve urbane legende iz vremena Divljeg zapada. Uvodna priča o raspevanom kauboju (Tim Blejk Nelson) je najzabavnija, priča o pljačkašu (Džejms Franko) je poput crnohumornog vica, dok je priča u kojoj se pojavljuje Lijam Nison čisto crnilo, bez trunke humora... Svaka od ovih vinjeta je perfektno režirana i uslikana u stilu starih američkih vesterna.

19. THOROUGHBREDS (Cory Finley)

“Thoroughbreds” je reklamiran kao crna komedija – spoj kultnih filmova “Heathers” i “American Psycho” – i mada to nije netačno, u načelu, “Thoroughbreds” je jedan znatno smireniji (u odnosu na trejler) i svedeniji film, sa malo dešavanja i dosta dijaloga; nalik na precizno, gotovo klinički režiranu pozorišnu predstavu o psihopatiji i prijateljstvu.

18. CLIMAX (Gaspar Noé)

Gaspar Noe je snimio film o jednoj od svojih velikih strasti – plesu. “Climax” je film u kome se u plesu spajaju eros i tanatos na način koji se ukratko može opisati kao – veličanstveni košmar! Doduše, to se pre svega odnosi na drugu polovinu filma – maestralno režirani LSD trip iz pakla – dok u (pre)dugom uvodu Noe pušta svoje glumce da improvizuju, da igraju i da se igraju.

17. TUMBBAD (Rahi Anil Barve, Anand Gandhi & Adesh Prasad)

“Tumbbad” je indijski horor i predstavlja jedno od najprijatnijih iznenađenja 2018. Nakon “The Witch” je postalo jasno da folklorni horor pruža veliki potencijal, što se potvrđuje u ovoj pomalo bajkovitoj priči o ukletom porodičnom nasledstvu, koja počinje kao horor varijacija na bajku Baš Čelik, a potom se razvija u priču o demonu pohlepe – u simboličkom i bukvalnom smislu.

16. THE CAPTAIN (Robert Schwentke)

Robert Švenke se nakon ne baš uspešnog tezgarenja u Holivudu vratio u rodnu Nemačku i najzad snimio dobar film. “The Captain” je baziran na stvarnom događaju s kraja rata, kada u opštoj pometnji jedan nemački dezerter pronalazi napušteno vozilo u kome pronalazi kapetansku uniformu. Koju zatim oblači. I uživljava se u ulogu. “The Captain” je crnohumoran i zastrašujuć – napeta priča koja funkcioniše kao parabola o usponu nacizma u Nemačkoj.

15. EIGHTH GRADE (Bo Burnham)

Još jedan u nizu filmova (nakon “The Edge of Seventeen” i “Ladybird”) koji se obraća tinejdžerki u vama. S tom razlikom što je “Eighth Grade” oslobođen bilo kakve holivudske šminke i simpatične stilizacije kako bi se lakše progutala banalna grozota tranzicije u tinejdžersko doba iz pakla osnovne škole. Ono što možda iznenađuje jeste to koliko je zapravo ovaj film efektan u svojoj jednostavnosti – ujedno deluje krajnje naturalistički, ali i veoma promišljeno konstruisan.

14. REVENGE (Coralie Fargeat)

“Revenge” je izuzetno visceralan film, i na momente priziva filmove novog francuskog horor talasa (New French Extremity). Korali Faržo preuzima dobro poznatu matricu tzv. rape/revenge filmova, ali se odlučuje da izostavi eksplicitnost u sceni silovanja već je čuva za čin osvete. “Revenge” je fantazija na sličan način kao i Tarantinovo ubistvo Hitlera u “Inglourious Basterds” – angažovana fantazija, u kojoj glavna junakinja biva ponovo rođena kao anđeo osvete.

13. FIRST MAN (Damian Chazelle)

Jedan od najpotcenjenijih filmova sezone, zapravo je treći u nizu Šazelovih filmova (nakon “Whiplash” i “La La Land”) u kojima se on bavi izuzetnim ljudima koji su pritom i izuzetni osobenjaci. Izgleda da publika mahom nije bila spremna za ovakvu vrstu priče o Nilu Armstrongu, ali Šazel je ovaj film režirao majstorski i potpuno dosledno sopstvenoj viziji.

12. THE NIGHT COMES FOR US (Timo Tjahjanto)

Ovo je nezvanični “The Raid 3”, budući da je reditelj Timo Tajanto sarađivao sa Garetom Evansom, dok je zvezda prvog “The Raid” Iko Uvais ovde u sporednoj ulozi. Akcija je jednako efektna, samo što je još krvavija, i ovo je jedan od retkih filmova u kome se kasapljenje ljudskog tela pretvara u nešto nalik na savršeno režirani balet u kome sve pršti od krvi i emocija.

11. SPIDER-MAN: INTO THE SPIDER-VERSE (Bob Persichetti, Peter Ramsey & Rodney Rothman)

Najprijatnije iznenađenje godine je ujedno: 1) Najbolji superherojski film iz 2018, 2) Najbolji film o Spajdermenu (uz svo poštovanje prema onome što je uradio Sem Rejmi, odnosno trenutno radi Marvel), i 3) Najbolji animirani film godine (i za razliku od ostalih, istinski je inovativan na tom planu). Šta čovek još može da poželi, Nikolasa Kejdža? Ima i to.

10. MANDY (Panos Cosmatos)

Nova filmska fantazmagorija Panosa Kosmatosa (“Beyond the Black Rainbow”) sadrži celokupni raspon glume Nikola Kejdža – od oskarovske drame do potpunog ludila – od neprijatno potresne reakcije na smrt bliske osobe pa do duela motornim testerama. “Mandy” je prelepo režiran psihodelični izlet u nepoznato, u mračnu stranu osamdesetih (demonski motociklisti i još gori hipi kultisti), bez imalo 80s nostalgije, isprva spor i elegičan pa potom košmaran i furiozan.

09. BODIED (Joseph Kahn)

Džozef Kan je jedan od najboljih MTV reditelja (posle Finčera), i neko ko ume da na najbolji način iskoristi videospotovsku estetiku. “Bodied” (bodied - when someone gets utterly destroyed in something they are competing at) je nalik na “Whiplash” smešten u svet rep nadmetanja (battle rap) – istinski oštra, savremena i predivno satirična komedija koja se dotiče pitanja rase, klase, političke (ne)korektnosti i popularne kulture na neobično zabavan i pametan način.

08. FIRST REFORMED (Paul Schrader)

Pol Šreder se najzad vratio u rediteljsku formu filmom koji je direktno inspirisan klasicima Roberta Bresona i Ingmara Bergmana, ali se ujedno nadovezuje na neke od Šrederovih najboljih scenarija. Nakon taksiste (“Taxi Driver”) i dilera droge (“Light Sleeper”), Šreder odlučio za sveštenika (sjajni Itan Houk) koji se hvata u koštac sa životnim nepravdama i sopstvenom verom, dok priča ostaje slična i iznova se postavlja (večno) pitanje mogućnosti iskupljenja/spasenja.

7. BAD TIMES AT THE EL ROYALE (Drew Goddard)

Dru Godar (“The Cabin in the Woods”) je snimio film koji polazeći sa potpuno derivatnih osnova (tarantinovski neo-noar) na kraju deluje kao osveženje u odnosu na slične filmove, računajući tu i nekoliko poslednjih Tarantinovih. “Bad Times at the El Royale” predstavlja sjajan omaž jednom vremenu i mestu, sa akcentom na onu mračniju stranu šezdesetih u Americi – dekada koju su između ostalog obeležili: rat u Vijetnamu, Edgar Huver, mrtvi Kenedi, Čarls Menson, kao i sveopšta paranoja (sa ili bez pomoći droga).

6. SORRY TO BOTHER YOU (Boots Riley)

Buts Rajli je reditelj, muzičar i komunista, kome je ovo debitantski film, mada je istovetnu priču već ponudio u vidu istoimenog albuma koji je snimio zajedno sa bendom The Coup. “Sorry to Bother You” jedan je od najoriginalnijih filmova 2018. Šarena i zabavna satira modernog kapitalizma koja je pritom dovoljno oštra i hrabra za kronenbergovkski obrt koji ni u najluđim košmarima ne biste mogli predvideti.

5. YOU WERE NEVER REALLY HERE (Lynne Ramsay)

Još jedan film iz 2018. koji se nadovezuje na “Taxi Driver”. Doduše, u ovom slučaju veza je samo spiritualna, a lik kojeg briljantno tumači Hoakin Finiks ipak je simpatičniji, i tragičniji, u odnosu na Trevisa Bikla. Režija Lin Remzi (“We Need to Talk About Kevin”) jednako je impresivna, bilo da kroz izlomljene kadrove pruža trunčicu uvida u prošlost glavnog junaka, bilo da stavlja akcenat na posledice nasilja umesto na sam čin, bilo da, na kraju krajeva, uspeva da rediteljski poetizuje (ali ne i romantizuje) scene suicidalne ideacije.

4. HEREDITARY (Ari Aster)

“Hereditary” je spoj mučne porodične drame i natprirodnog horora. Po uzoru na starijeg kolegu Romana Polanskog i njegov film “Rosemary's Baby”, s tim što je Polanski tada već imao nekoliko filmova iza sebe dok Ari Aster samouvereno debituje u filmu u kome podjednako dobro vlada i kamerom i glumcima. “Hereditary” je jeziva priča o poremećenim porodičnim odnosima, o prevazilaženju krivice i o nasleđenom zlu... Toni Kolet je nakon “The Sixth Sense” zaslužila još jednu nominaciju za Oskara (ovaj put za glavnu ulogu), koju predvidivo nije dobila.

03. THE WILD PEAR TREE (Nuri Bilge Ceylan)

Novi film najboljeg živog turskog reditelja (“Once Upon a Time in Anatolia”, “Winter Sleep”) novo je remek-delo među Džejlanovim filmovima o običnim ljudima, i njihovim dilemama, strahovima, nadanjima... Ova trosatna priča o svršenom studentu koji se vraća u rodno mesto, i dalje pun ideala i snova o budućnosti, ispričana je i tematizovana kroz dugačke scene razgovora, date u realnom vremenu. Svi dijalozi su pažljivo napisani i svaka scena brižljivo vizuelno osmišljena, što na kraju ostavlja utisak potpune prirodnosti i sklada – ovoj vrsti Džejlanovog filmskog realizma, koji deluje gotovo hipnotički na gledaoca, teško je pronaći pandana među rediteljima.

2. THE FAVOURITE (Yorgos Lanthimos)

Najnoviji film najkjubrikovskijeg od svih savremenih reditelja može se opisati kao njegov “Barry Lyndon” – engleska aristokratija u 18. veku, klasična muzika kao zvučna pozadina, podela na poglavlja, korišćenje sveća da se osvetli scena... “The Favourite” je ipak film sa ubojitijom žaokom. Zapravo, retkost je – bilo danas bilo uopšte – videti jedan ovako perfektno napisan film, sa ovako živim jezikom, inteligentnim i otrovnim replikama, kao i kreativno upotrebljenim vulgarnostima (“cuntstruck”). “The Favourite” nosi masku filma iz epohe, takozvanog “mamca za Oskare”, a zapravo je slojevita priča o ženskom (ne)prijateljstvu, i borbi za naklonost/moć.

1. BURNING (Chang-dong Lee)

“Burning” je jedan od onih filmova o kojima je pre gledanja najbolje znati što manje. Počinje pitomo, kao naizgled obična ljubavna priča, dok nas šarmantno začudni detalji podsećaju da je ovo adaptacija kratke priče Harukija Murakamija (“Barn Burning”). Međutim, priča se dalje odmotava (odnosno zapetljava) kao neobični ljubavni trougao kada na scenu stupi misteriozni bogataš Ben (sjajni Stiven Jen). I tu negde vam reditelj neprimetno izvuče tlo pod nogama, pa ljubomora, frustracija a na kraju i potpuni očaj glavnog junaka ostaju sa vama sve do kraja. “Burning” je film koji tera na razmišljanje i koji se gleda u grču – misterija odbija da se u potpunosti razreši, dok pitanja na koja namerno nije odgovoreno nastavljaju da odjekuju i nakon što se film završi.

BONUS VIDEO: NAŠ POSAO JE DA DECU UČIMO DA VOLE BALET: Kineski baletski pedagog Geng Weijie o igri, Srbiji, Aji Jung...

(Miloš Cvetković / Espreso.co.rs)