IVO POGORELIĆ: Od staklastog zvuka do gromoglasnog urlika

Prvi "susret" s Ivom Pogorelićem pamtim u danima kada još nisam znala ni šta je umetnost, ni ko su umetnici, a pogotovo ne muzičari i pijanisti. Sećam se nekog crno belog priloga i malog dečaka za nekim ogromnim predmetom koji proizvodi zvuk, i to izvanredan zvuk.

Od tog dana počela sam da imitiram njegove pokrete na bilo kojoj ravnoj površini, koja bi svojim gabaritima i izgledom, makar malo podsećala na instrument na kome je on svirao - klavir. Mnogo kasnije, nakon što sam podstaknuta tada viđenim, upisala muzičku školu, shvatila sam da je to televizijsko izvođenje bilo tek sećanje na njegove početke, te kako je Pogorelić već uveliko bio veliko ime svetskog pijanizma. "Misteriozni" dečak izveo je "Polet" Roberta Šumana. Predanim ljubiteljima klasične muzike ova činjenica govori dovoljno - mali dečak, a pred njim veliki "muzički zalogaj".

Ko je Ivo Pogorelić?

Svojevremeno "vunderkind", već sa 10 godina je ostvario koncertni debi. Gruzijska pijanistkinja Alisa Kezeradze imala je presudan uticaj na Pogorelićev umetnički razvoj, prenoseći mu tokom dugih godina zajedničkog rada znanje i duh pijanističke tradicije zvane List-Zilotijev.

Ozbiljniju koncertnu karijeru započinje 1978. godine kada je sa Dubrovačkim festivalskim orkestrom krenuo na dvomesečnu turneju po SAD. Iste godine ostvario je pobedu na pijanističkom takmičenu "Alesandro Kazagrande" u Terniju, dok 1980. postaje laureat prestižnog 14. Internacionalnog pijanističkog konkursa u Montrealu.

Svega nekoliko meseci kasnije, usledio je događaj koji je Iva Pogorelića učinio poznatim celokupnoj svetskoj muzičkoj javnosti. Na 10. Međunarodnom pijanističkom konkursu Frederik Šopen u Varšavi je, iz nikada do kraja objašnjenih razloga, doživeo eliminaciju pred finalnom etapom takmičenja. Ova kontroverzna odluka uzrokovala je raskol žirija, čiji jedan deo iz protesta napušta takmičenje. Marta Argerič svoju odluku o povlačenju obrazlaže tvrdnjom da je Pogorelić - genije.

Ovako podeljena mišljenja o njemu i njegovim interpretacijama pratiće ga neprestano, i to sve zbog "iskakanja" iz standardnih okvira interpretovanja, zbog njegove izvanredne pijanističke tehnike i inovacije u tumačenju muzičke literature.

Mesto na svetskoj sceni

Već 40 godina Ivo Pogorelić izvodi kapitalna dela klasične umetnosti, negujući duh evropske tradicije kojoj pijanističkim pedigreom i umetničkim doprinosom pripada. Impresivan repertoar neprestano dopunjava novim delima, a poslednjih godina u fokusu su mu obimni klavirski ciklusi Šumana, Bramsa, Debisija, Ravela, Rahmanjinova i Stravinskog, te koncerti Šumana, Šopena i Rahmanjinova.

Pogorelić se nije zaustavio na usvajanju principa List-Zilotijeve izvođačke tradicije, koja već sama po sebi ima specifičan tehnički pristup interpretaciji, već je izgradio novi tonski univerzum i prostor za karakterizaciju i tumačenje samih muzičkih dela.

Smela agogička rešenja, razuđene dinamičke oscilacije, originalan pristup tempu, potenciranje sporijih izvođenja laganih odseka, a brzine u onim življim, učinili su da Pogorelić postane specifičan i prepoznatljiv na svetskoj muzičkoj sceni.

Beogradski koncert

Svemu ovom svedočili smo na sinoćnjem koncertu Iva Pogorelića u Kolarčevoj zadužbini u Beogradu. Specifična pijanistička dijalektika bila je u punom zamahu već pri izvođenju prvog dela u resitalu - "Adađo" Volfganga Amadeusa Mocarta u h - molu, KV 540. Jedinstven pun zvuk, unutrašnja disciplina, čvrst ritam, specifičan pristup tempu, izgradnja zvuka tačno na vreme. Posve nesvakidašnje, specifično izvođenje Mocarta, koje svakako izlazi iz standardnih okvira izvođenja klasicizma.

Smenjivala se tu suptilnost u fugalnim pasažima, spori tempo, svetlo, razigrano, pa onda mračno, duboko, puno introspekcije, taman tako da slušaoca uvek tera na promišljanje i ne da mu da izgubi interesovanje.

Na repertoaru su se našli još i Franc List "Sonata" h - mol, G 178 i Robert Šuman "Simfonijske etide op. 13" sa varijacijama iz op.posthum. Listova Sonata bila je ispunjena emotivnim nabojem dok su Šumanove Simfonijske etide bile otkrovenje na kraju.

Pogorelić uistinu jeste jedan od najoriginalnijih muzičkih mislioca današnjice - nijedno njegovo tumačenje ne deluje kao mašinsko, svako je živo, dinamično, duboko i duhovno. Ovaj umetnik je istovremeno i mermer i vajar. Stabilan u ritmu, precizan, a opet introspektivan, dubok, mračan i emotivan. Od staklastog zvuka do gromoglasnog urlika.

Duša zalepljena na dirke, misli isprepletene sa žicama...

I na kraju gromoglasan aplauz publike, koja je ispunila Veliku dvoranu Kolarčeve zadužbine do poslednjeg mesta, a koja je do samog kraja bila gotovo neprimetna sedeći u "mrtvoj tišini", osluškujući i primajući emociju, ideju i misao koju je Pogorelić na sve strane odašiljao sa bine.

BONUS VIDEO: POMETNJA U LONDONSKOM METROU: Džon Ledžend seo za klavir i izazvao histeriju!

(Jovana Korica / Espreso.co.rs)