Anita Panić - Milena Dravić ili Ključ snova (Filmski centar Srbije/Službeni glasnik)

Prošlo je skoro dva meseca od smrti glumice Milene Dravić, najveće dive jugoslovenskog filma. Pre dve godine napustio ju je životni partner i još jedna legenda domaćeg glumišta Dragan Nikolić, a nakon toga se stidljivo, s pijetetom i odmerenošću, govorilo i o njenom krhkom zdravlju. Najdirljivije odavanje počasti za života doživela je letos na filmskom festivalu u Puli, gde ju je 5.000 ljudi pozdravilo dugotrajnim aplauzom i ovacijama, na mestu odakle je njena karijera početkom šezdesetih lansirana u visine.

Monografija "Milena Dravić -Više od umetnosti" Tatjane Nježić i Aleksandra Milosavljevića letos je već uveliko postojala. Sa druge strane, obimno delo "Milena Dravić ili Ključ snova" Anite Panić, iskusne novinarke, televizijske autorke i spisateljice, bilo je gotovo spremno za predstavljanje. Glumica je dočekala objavljivanje knjige, ali ne i njenu promociju, koja je primereno situaciji odložena za 40-ogodišnjicu od tragičnog događaja.

Koliko je lako, toliko je i teško pisati o glumici koja je učestvovala u preko 100 bioskopskih i televizijskih filmova, pozorišnih predstava, serija, TV programa, ostvarila niz antologijskih uloga, osvojila nagradu na Kanskom filmskom festivalu, sarađivala sa najvećim rediteljima u istoriji jugoslovenske kinematografije. Sa jedne strane takva monografija se piše "sama od sebe" jer je krcata akterima, bogata istorijskim događajima, foto materijalima, svedočanstvima. Sa druge strane je, pak, čitalac, kome (pre)obimnu i šaroliku istorijsku građu treba predstaviti na što prijemčiviji način.

Anita Panić se opredelila da stvaralaštvo Milene Dravić fragmentira u nekoliko tematskih celina (film, TV, pozorište), u okviru kojih je dodatno razdvojila svedočanstava aktera njene karijere od kritičke recepcije u medijima i stručnoj literaturi. Logično i očekivano, glavni deo knjige uglavnom hronološki prati uspon dive od prve uloge u filmu "Vrata ostaju otvorena" i fokusira se na prvu etapu njene karijere, tokom šezdesetih i sedamdesetih godina prošlog veka, kada je ostvarila najveći broj antologijskih uloga.

Kroz sve tekstove i svedočanstva se provlači jedinstveni utisak o besprekornoj profesionalnoj i moralnoj personi Milene Dravić. Mada bi se moglo pomisliti da je višak pijeteta doprineo idealizovanju njenog lika i dela, nema sumnje da je sve bilo baš onako kako je napisano. Uostalom, da li se iko seća bilo kakvog skandala vezanog za njeno ime, bilo kakvog moralnog ili profesionalnog posrnuća?

Ma koliko to neverovatno delovalo iz današnje perspektive "dekadentnog 21. veka" ili načina na koji Holivud emotivno proždire svoje aktere, Milena je bila ne samo sjajna glumica, već i vrhunski profesionalac bez mrlje u karijeri, pa i moralna gromada prvog reda. U tom smislu je najdirljivija ispovest Mire Furlan o ulozi Milene Dravić u njenom životu početkom devedesetih godina, u vreme najvećeg nacionalističkog ludila, ali i sva druga tiha svedočanstva o njenom dostojanstvenom, ali nadasve hrabrom držanju i dignitetu tokom ovog mračnog istorijskog perioda naše zemlje.

Priređivačica monografije, u najvećoj meri, uspeva da održi pažnju čitaoca tokom listanja 365 strana debelo ukoričene, dvojezične knjige nakrcane tekstovima različitih autora i fotografijama Milene Dravić iz svih etapa njene karijere. Kažemo "u najvećoj meri", jer se ovde ipak radi o kolekciji tekstova i svedočanstava različitog stilskog i ličnog senzibiliteta. Iako nas mogu opčiniti imena Veljka Bulajića, Puriše Đorđevića, Ljubivoja Ršumovića, Želimira Žilnika, i drugih velikana jugoslovenske umetnosti s kojima je sarađivala, te radoznalost da čujemo šta je svako od njih imao da kaže o Mileni, stilska neujednačenost i fragmentiranost iskaza povremeno uzima maha i poziva na odmor, radije nego na čitanje "u jednom dahu".

S druge strane, Anita Panić uspešno izlazi na kraj s mogućim problemom uniformnosti utisaka o Mileni Dravić, o kojoj bi svi do jednog mogli da kažu slične reči o vrhunskoj profesionalnosti i čistoti karaktera. U tom smislu su naročito vredni osvrti kritičara i novinara na njene filmove i delo (sve do "barda novinarstva" Bogdana Tirnanića), ali i činjenica da su mnogi akteri knjige ujedno i akteri najsvetlijih strana istorije jugoslovenskog filma, te se knjiga može čitati i razumeti i u tom širem ključu.

Kao što je i Milena u svom bogatom opusu imala "za svakog ponešto", sličan efekat postiže i knjiga o njoj, šetajući između emotivnih i dirljivih sećanja, značajnih biografskih i istorijskih podataka, kritičkih osvrta. Konačno, "Ključ snova" je i svojevrstan poziv na rekapitulaciju njenog dela i ponovno gledanje filmova, među kojima su mnogi ušli u anale domaće, a neki od njih i svetske kinematografije.

BONUS VIDEO: Espreso intervju - Kralj Čačka

(Nikola Marković / Espreso.co.rs)