Život i vremena Selme Karlovac: Zvezdani uspon prve filmske Koštane

Dok sa nestrpljenjem čekamo da saznamo koja je glumica odabrana da otelotvori lik Koštane u seriji koju po motivima dela Bore Stankovića uskoro treba da počnu da režiraju Milutin Petrović i Goran Stanković, red je da se prisetimo filmografije i života prve žene koja je pred kamerama tumačila ovu tragičnu junakinju.

Selma Karolina Karlovac, kasnije poznata kao Selma Karlovac i Elma Karlova, rođena je 12. marta 1932. godine u Zagrebu ili Dubrovniku (podaci o tačnom mestu njenog rođenja su kontradiktorni). Pozorište i gluma su je privukli kada je imala svega četrnaest godina. Nakon niza uloga u zagrebačkom Velikom kazalištu, uglavnom u klasičnom repertoaru, Selma Karlovac se oprobala i na velikom platnu, debitujući 1949. godine u partizanskom filmu „Zastava“ hrvatskog reditelja Branka M. Marjanovića, u malenoj ulozi balerine (na špici je bila potisana samo kao „S. Karlovac“). Slavu su joj, nekoliko godina kasnije, doneli filmovi srpskih reditelja Puriše Đorđevića i Vojislava Nanovića. Đorđevićev rediteljski debi „Opštinsko dete“ (po humorističkom romanu Branislava Nušića) skrenuo je pažnju na lepu crnku, dok je „Ciganka“ Vojislava Voje Nanovića, prva filmska adaptacija Stankovićeve drame „Koštana“, izazvala pravu senzaciju i od nje napravila zvezdu.

Oba filma su prikazana 1953. godine, a dvedesetogodišnja Selma Karlovac je gotovo preko noći postala simpatija mnogih posetilaca biokopa (pa i mladog Želimira Žilnika, koji je kasnije u jednom intervjuu film „Ciganka“ opisao kao „čudo“). Njene scene iz Nanovićevog filma zagolicale su maštu mnogih i godinama su se prepričavale, a ovaj crno-beli film je stekao popularnost ne samo u tadašnjoj Jugoslaviji, već i u Bugarskoj i drugim zemljama iz okruženja.

Neosporno je da dobar deo popularnosti „Ciganke“ upravo leži u atraktivnosti glavne glumice čiju je rasnu lepotu Nanović sa puno umeća zabeležio na filmskoj traci.

Talentovani Voja Nanović (1922-1983) gajio je posebnu naklonost prema Stankovićevoj prozi. U vreme snimanja „Ciganke“, mladi reditelj je već bio poznat i priznat zahavljujući filmovima „Besmrtna mladost“ (1948), „Čudotvorni mač“ (1950) i „Frosina“ (1952). Mnogo godina kasnije, tokom 70-ih, Nanović je napisao scenario za desetodelnu seriju koji u sebi inkorporira različita Stankovićeva dela, uključujući dva najpoznatija – „Koštanu“ i „Nečistu krv“, a koji će uskoro doživeti realizaciju u režiji Milutina Petrovića i Gorana Stankovića. Nanovićev scenario za seriju je jedno vreme bio izgubljen, ali je upravo Petrović (uz pomoć Bojane Andrić) uspeo da pronađe „poslednji primerak iz 80-ih“ i tako ga spase od zaborava i nestanka. Koliko će lik Koštane u seriji „Nečista krv“ biti prisutan i važan ostaje da se vidi. Ono što je sigurno jeste da je Nanović odlično poznavao ovu Stankovićevu dramu, te da je Koštani u svojoj „Ciganki“ dao centralno mesto i upečatljiv filmski život.

Scenario za „Ciganku“ napisao je srpski nadrealista Aleksandar Vučo koji je, pet godina ranije, adaptirao roman „Nečista krv“ u scenario filma „Sofka“ Radoša Novakovića. Iako je već „Sofka“ sadržala neke senzualne trenutke (scena u hamamu u kojoj je po prvi put u jugoslovenskoj kinematografiji, a uz pomoć senki, nagovešteno nago žensko telo), tek je „Ciganka“ istinski pomerila granicu i erotikom obojila jugoslovenski film (detaljnije o „Sofki“ i „Ciganki“, prvim filmskim adaptacijama proze Borisava Stankovića, možete pročitati u odličnom tekstu Zorana Jankovića koji je prošle nedelje objavljen na ovom sajtu). Za razliku od Vere Gregović, Sofke iz istoimenog filma, koja je odabrana samo zbog svoje lepote i koja u ovoj adaptaciji praktično i ne progovara, Selma Karlovac u Nanovićevom filmu ima zaista ozbiljan i zahtevan glumački zadatak. Iako na samom početku filmske karijere, još uvek relativno neiskusna pred kamerom, mlada glumica dominira svakim kadrom u kome se pojavi.

Po lepoti slična divama iz zlatnog doba Holivuda (savremenici su je poredili sa Ritom Hejvort, mada je njena sličnost sa Avom Gardner ili Lusil Bol još očiglednija), Selma Karlovac je jedna zaista upečatljiva Koštana. Pored dobre glume, istovremeno senzualne i suzdržane, uz ranjivost koju ovaj lik mora da poseduje, ona u „Ciganki“ ima i nekoliko muzičkih tački. Istina, u filmu umesto Selme Karlovac peva Zora Drempetić, istaknuta interpretatorka vranjanskih pesama tog vremena, ali je za ples u potpunosti zaslužna mlada glumica. Posebno se izdvaja scena pri kraju filma kada Koštana, na nagovor Hadži Tome (glumi ga Milivoje Živanović koji je u „Sofki“ tumačio lik gazde Marka), skida jelek i igra u beloj košulji. Materijal od koga je skrojena košulja je gotovo providan, te se ispod platna jasno naziru grudi i bradavice crnokose lepotice. Ova scena je izazvala pravu scenzaciju, od Selme Karlovac načinivši instant zvezdu jugoslovnekog filma. Ipak, mladu glumicu nije držalo mesto.

Odmah posle „Ciganke“, dobila je ulogu u nemačko-jugoslovenskoj koprodukciji „Dalmatinsko venčanje“ (1953) Geze fon Bolvarija, što joj otvara vrata novog tržišta. Mlada glumica, tada u ranim dvadestim, odlazi da živi i radi u Zapadnoj Nemačkoj, menja ime u Elma Karlova (na nemačkom: Elma Karlowa) i u Nemačkoj i Austriji ostvaruje zapaženu filmsku karijeru, pojavljujući se uglavnom u komedijama i ljubavnim dramama. Nakon zvezdanih trenutaka tokom 50-ih dolazi do velikog sunovrata, ali o svemu tome mnogo više u drugom i završnom delu ovog teksta o životu i vremenima prve filmske Koštane...

Nastaviće se

Bonus video: