ISTANBULU OSTAVIO AJA SOFIJU, A ČAČKU VELELEPNO UTVRĐENJE: Ostaci cara Justinijana na srpskoj planini (FOTO)

Nepunih dvadeset kilometara od centra Čačka na padinama planine Jelice vekovima odeleva utvrđenje Gradina koje je podigao poslednji rimski i prvi vizantijski car Justinijan Prvi, isti onaj koji je svetu u nasleđe ostavio legendarnu Aja Sofiju u Istanbulu.

U ataru dragačevskog sela Grab uzdižući se na planinskom vrhu već zaboravljenog naselja Jeljen, ova legendama obavijena utvrda i dan-danas čuva brojna predanja , bila je tada centar tog regiona, a kasnije plodonosno tlo za arheološka istraživanja.

"Na lokalitetu koji se prostire na 22 hektara i danas se vide ostaci crkava, grobnica, pojedinačni grobovi i ostaci vojne i narodne arhitekture. Natpis na latinskom ukazuje da jedna bazilika potiče s kraja 4. ili iz prve polovine 5. veka, a neophodno je istaći i postojanje krstionice u bazilici", izjavila je za RINU Delfina Rajić direktor Narodnog Muzeja u Čačku.

Na Gradini je utvrđen suživot mešovite populacije čiju osobenost se utvrđivala prema karakterističnim tragovima njihovih odevnih predmeta i posuđa. Stručnjaci sa Filozofskog fakulteta u Beogradu decenijama unazad vrše istraživnja na ovom arheološkom lokalitetu koji je od prvorazredbog značaja, naročito nakon prnalaska srebrnog relikvijara u obliku sarkofaga.

„Narodni muzej u Čačku rekognoscira Gradinu 1969. i 1972. godine. Istraživači tada zatiču još uvek dobro očuvane ostatke bedema na površini terena, mestimično čak i preko dva metra visine. Nakon tri godine od prvih arheoloških iskopavnja utvrde, Skupština opštine Lučani 1987. godine proglasila je Gradinu na Jelici za spomenik kulture“, izjavila je Rajić.

Ovaj arheološki lokalitet nalazi se na 846 metara nadmorske visine i sa njega sa pruža veličanstven pogled na čitav Čačak, a u spomeničkom smislu najbogatije ostatke predstavljaju otkriveni bedemi, crkve i kuće iz vremena rane Vizantije.

"Svakodnevni život stanovnika ovog gradskog naselja dokumentovan je i brojnim nalazima keramičkog i staklenog posuđa od kojih neke predstavljaju uvoz istočnog porekla, a pored toga nađen je veliki broj gvozdenih i koštanih alatki od kojih je deo svakako proizvođen na samoj Gradini. Ovo utvrđenje se tokom dosadašnjih istraživanja pokazalo kao posebno u odnosu na ostale arheološke lokalitete tog tipa, pre svega po rustičnosti arhitekture, ali i po tome što je nakon rušenja ponovo naseljena", istakla je direktorka Narodnog muzeja.

Pokretni nalasci sa Gradine čuvaju se u Narodnom muzeju u Čačku, a Rajićeva je podsetila da prva poznata interesovanja za ostatke na putu Čačak – Dragačevo potiču iz 1843. godine. Tada je Sreten Protić, pisar sreza dragačevskog, javio Popečiteljstvu unutrašnjih dela da je pronađen natpis posvećen boginji Dijani, i to „na kamenu urezan na razvalinama nekim, na Elici planini više Čačka.

"Ono što zadivljuje u čiatvoj ovoj priči je netaknutost prirode, očuvanost tih bazilika sa bedemima. To je lokalitet koji zaista ima veliki turistički potencijal i uz mlao trudamogao bi postati jedinsten arheološki park. Verujem da će u nekom narednom periodu biti prepoznati svo bogatstvo ovog dela Srbije", izjavio je novinar i hroničar dragačevskog kraja Gvozden Otašević.

Zahvaljujući publikacijama profesora sa Filozofskog fakulteta Gradina na Jelici postala je veoma poznata i dobro plasirana u Nemačkoj i Austriji, i na stručnim skupovima u Hrvatskoj. Pred arheolozima je još uvek težak zadatak da odgonetnu ko je sve tu dolazio i boravio, jer su svi natpisi s ploča obrisani i završili kao istucani kamen na putu za selo Goračiće, pedesetih godina prošlog veka”.

(Espreso/RINA)