OVO MESTO U SRBIJI JE OD SVETSKOG ZNAČAJA! Tu raste močvarna orhideja, a o ŽIVOTINJAMA i da ne pričamo! (FOTO)

Subotica i njena okolina imaju bogato prirodno nasleđe, stavljeno pod zaštitu u okviru pet zaštićenih područja, koja se nalaze i na međunarodnim listama, mesta značajnih za očuvanje biološke raznovrsnosti. Jedno od takvih mesta koja privlače turiste širom Srbije, ali i regiona je Specijalni rezervat prirode "Ludaško jezero".

Naime, rezervat "Ludaško jezero" obuhvata samo jezero i obalu uz naselja Ludaš (Šupljak), Hajdukovo i Nosa. Pored očuvanih prirodnih vrednosti – brojnih biljnih i životinjskih vrsta, ima očuvane i kulturne vrednosti, arheološka nalazišta, seosku i crkvenu arhitekturu, tradicionalne zanate. Lepota pejsaža jezera sa visokim tršćacima je posebna vrednost ovog Rezervata.

PRIRODNE VREDNOSTI

"Ludaško jezero" je kompleks vlažnih staništa koji sadrži otvorene vodene površine, tršćake, i rane vrste travnih zajednica (vlažne, stepske i slatinske livade). Stepsko jezero Ludaš, veličine 328 ha je jedinstveno u Srbiji. Njegovo plitko korito formirano je radom vetrova na dodiru peščare i lesne zaravi. Različiti tipovi zemljišta i blizina podzemne vode formiraju predeo mozaičnog tipa, velike biološke raznovrsnosti unutar malog područja. Ludaško jezero bilo je regionalno poznato po bogatoj fauni ptica već u prošlom veku. Danas je važan lokalitet za odmor i ishranu na istočnom migracionom putu ptica. Redovno migraciono istraživanje (stanica za prstenovanje – markiranje ptica) se organizuje od 1985.

Pored ptica, karakteristika ovog područja su i vidra, barska kornjača i mnogobrojni insekti. Poseban značaj mu daje i velika raznolikost biljnog sveta karakterističnog za različite tipove staništa – močvarna orhideja.

Posebna atrakcija su domaće životinje koje su u prošlosti gajene na ovim prostorima – koze, ovce, goveda i bivoli, koje se i danas, kroz kontrolisanu ispašu, koriste za revitalizaciju staništa.

U priobalju Ludaškog jezera, ovaj posao obavljaju podolska goveda i vodeni bivoli. Hraneći se mladicama trske, ove životinje su ispašom doprinele povratku prvobitnih vlažnih livada, stepa i slatina – staništa koja spadaju u najređe i najugroženije u svetu.

Specijalni rezervat prirode "Ludaško jezero" poseduje dugu tradiciju zaštite prirode.

Deo jezera je bio je pod zaštitom države već od 1955. godine. Danas je na snazi akt o zaštiti iz 2006. godine, prema kom rezervat obuhvata površinu od 847 ha +2002 ha zaštitne zone. Pripada I kategoriji zaštite, kao prirodno dobro od izuzetnog značaja za Republiku.

Rezervat je i od međunarodnog značaja – jezero je uvedeno na spisak Ramsarskih područja 1977. godine (močvarna područja od svetskog značaja).

KULTURNE VREDNOSTI

Okolina jezera naseljavana je još u kameno doba, o čemu svedoče arheološka nalazišta na istočnoj obali kod naselja Nosa, a zatim u raznim istorijskim periodima. Današnji stanovnici okolnih naselja potiču od doseljenika iz 19.veka iz okoline današnjeg Segedina.

Oko jezera postoje još stari salaši sa očuvanom tradicionalnom gradnjom, trščanim krovovima, pomoćnim zgradama od pletera i blata i ponekom starom alatkom. Katolička crkva i Parohija na Ludaškom šoru se takođe smatraju vrednim kuturnim spomenicima.

Vizitorski centar "Ludaš", smešten u Specijalnom rezervatu prirode "Ludaško jezero" ima namenu centra za posetioce za sva zaštićena područja u regionu. Pored funkcije radnog prostora Upravljača svih zaštićenih područja u Subotici, ima i funkciju prijema posetilaca (sala za predavanja, izložbeni hol, ribarska kuća sa dvorištem), edukativnu i naučno–istraživačku funkciju (biološka laboratorija, biblioteka). Objekat je izgrađen 2008. godine kroz Programa Susedske saradnje Mađarske i Srbije, kada su formirane i opremljene edukativne staze koje vode na istočnu i zapadnu stranu rezervata.

Edukativna staza pod nazivom „Staza zdravlja“ ima izuzetno veliki potencijal, zbog svojih sadržaja, lokacije i elemenata mobilijara.

Edukativni i ekoturistički programi su još u razvoju i u doglednom periodu se ne očekuje neki značajniji pomak. Najveća smetnja je zabrana zapošljavanja u javnom sektoru i, shodno navedenom, nedostatak stručnog kadra koji bi bio uključen u projekte izrade ekoturističkih programa, kao i u njihovu realizaciju. Potražnja je velika i značajno prevazilazi kapacitete upravljača. Procenjeno je da bi, u slučaju razvoja navedenih programa, broj posetilaca mogao da se udesetostruči. Svakodnevno se javljaju škole, fakulteti i razne organizovane grupe, koje se interesuju za programe i boravak u rezervatu, međutim – upravljač, zbog malog broja zaposlenih, nema načina da posete realizuje.

Upravljač zaštićenog područja Specijalni rezervat prirode "Ludaško jezero" vodi evidenciju o posetama organizovanih grupa, konkretno – poseta osnovnih i srednjih škola, fakulteta prilikom redovne terenske nastave. Evidentiraju se najavljene grupe turista (mahom ljubitelja prirode), kao i pojedinačni posetioci koji se obrate upravljaču pre dolaska, ili, po samom dolasku u Centar.

Budući da je je Vizitorski centar osmišljen i kao lokacija gde će se održavati konferencije, seminari i predavanja koja su usko vezana za promociju zaštite prirode i zaštićenih područja, određeni broj poseta se odnosi na učesnike seminara, radionica, gostujuće predavača i istraživače raznih institucija iz zemlje i inostranstva.

Evidentiraju se, takođe i učesnici ekološkog – edukativnog i istraživačkog kampa.

U periodu pre pojave pandemije zarazne bolesti COVID–19, godišnje je evidentirano, u proseku, oko 2000 najavljenih poseta.

Iz Specijalnog rezervata prirode za Espreso rekli su nam na koji način Grad Subotica doprinosi razvoju i očuvanju Rezervata "Ludaško jezero" i na koji način funkcioniše za vreme pandemije?

"Najznačajniju podršku upravljač i Specijalni rezervat prirode „Ludaško jezero“ ima, upravo od Grada Subotice. Konkretno, Grad je i osnivač Javnog preduzeća „Palić – Ludaš“ i u tom smislu, pored obezbeđivanja redovnog finansiranja programa upravljanja zaštićenim područjima iz budžeta Grada, velika uloga osnivača se ogleda u sufinansiranju pojedinačnih projakata, koji se odnose na uspostavljanja i održavanje zaštitnog pojasa oko jezera Ludaš, sprovođenju mera aktivne zaštite prirode, kao i svih aktivnosti na očuvanju biološke i predeone raznovrsnosti zaštićenih područja u regionu Subotice", ističu oni.

Kako bi i buduće generacije mogle da uživaju u prirodi i raznovrsnom živom svetu, Grad Subotica podržava rad upravljača i organizovanjem promotivnih i edukativnih aktivnosti koje se odnose na prirodne vrednosti okoline Subotice.

Pandemija, konkretno, nije značajno uticala na sve gore navedeno, osim u delu koji se odnosio na realizaciju edukativnih ekoloških kampova tokom 2020. godine, kada su izostali i u tom smislu su izostala istraživanja koja se odnose na ovo zaštićeno područje.

Tokom 2020. i 2021. godine, tokom perioda trajanja pandemije zarazne bolesti COVID–19 (Uredba o merama za sprečavanje i suzbijanje zarazne bolesti COVID-19 („Sl. glasnik RS“, br. 66/2020, 93/2020, 94/2020 i 100/2020) i Naredba Gradskog štaba za vanredne situacije od 09.07.2020. godine, većina aktivnosti koja se odnosi na edukaciju školske i predškolske populacije, organizovano okupljanje, edukativne aktivnosti u širem smislu – kampovi sa prirodnjačkim temama, vođenje grupa i prijem posetilaca – se nisu realizovale, ili su se organizovale u znatno manjem obimu.

Zabeležen je veliki priliv posetilaca iz Srbije, ali, upravljač nije organizovao vođenje grupa, naplatu ulaznica, niti je čuvarska služba išla u pratnji posetilaca, usled navedenih okolnosti.

Posetioci zaštićenog područja su bili dužni da se pridržavaju mera iz Uredbe Vlade Republike Srbije i Naredbe Gradskog štaba za vanredne situacije, tako da je broj posetilaca bio znatno manji nego prethodnih godina, što u ovom slučaju nije realno stanje i ne vidi se prava slika.

"Tokom letnjih meseci, proleća i jeseni, upravljač je evidentirao veliki broj pojedinačnih poseta – mahom gostiju – porodica sa decom iz centralne Srbije i Beograda. Budući da nismo bili u prilici da organizovano vodimo grupe, čuvari i ostali zaposleni u Vizitorskom centru „Ludaš“ su ih upućivali na „Stazu zdravlja“, gde su posetioci nastavljali da šetaju sami", ističu čelnici Rezervata za Espreso.

Povratne informacije su izuzetno pozitivne. Takođe, na osnovu kamera – video nadzora, uočen je veliki broj posetilaca staze i u popodnevnim časovima, nakon radnog vremena.

"Nezahvalno je davati bilo kakve procene u vezi sa tačnim brojem posetilaca, osim informacije da je zbog epidemije zarazne bolesti COVID–19, upravljač bio sprečen da organizovano vodi grupe, da je realan broj organizovanih poseta škola i fakulteta iz istog razloga smanjen (ili izostao), ali da je broj pojedinačnih poseta i poseta porodica sa decom u značajnoj meri povećan tokom 2020. i 2021. godine", zaključuju iz Ludaškog jezera.

„Tekst je objavljen u sklopu projekta koji se sufinansira sredstvima iz budžetaGrada, a na osnovu Rešenja o raspodeli sredstava budžeta Grada Subotice za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja u 2021. godini, donetog od strane Gradonačelnika Grada Subotice. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.“

(Espreso/Jelena M.)