OSMI MART, DAN ŽENA NIJE DAN SAMO ZA CVEĆE I PAŽNJU! Statistika kaže da su obrazovanije, a manje plaćene

Cveće, bombonjere, možda i neko putovanje... Osmi mart je praznik pripadnica lepšeg pola, ali i dan koji podseća na borbu za ženska ljudska prava, ekonomsku, političku i socijalnu ravnopravnost žena i muškaraca.

Kako sve to izgleda u stvarnosti mnogo je lakše dočarati i objasniti zahvaljujući pre nekoliko dana objavljenoj publikaciji Republičkog zavoda za statistiku "Žene i muškarci u Srbiji", koja je kroz statističke podatke sagledala stanje u društvu i odnose među polovima, sa jasnom namerom da utiče na otklanjanje nejednakosti.

Žene u Srbiji mogu da se pohvale da su brojnije, da duže žive, da su obrazovanije, kompjuterski pismenije, pa čak i da su skoro dve trećine sudija pripadnice nežnijeg pola. Međutim, na drugoj strani, imaju niža primanja, znatno manje ih je na rukovodećim, direktorskim funkcijama, ali i u najvažnijim državnim foteljama.

Stanovništvo

Procena je da u Srbiji živi 3,6 miliona žena i 3,4 miliona muškaraca. Prosečna starost pripadnica slabijeg pola je 44,17 godina, a jačeg 41,9.

Podaci RZS pokazuju da najviše žena u odnosu na muškarce, po kilometru kvadratnom, ima u Beogradu, Južnobačkom i Nišavskom regionu, dok je više muškaraca u Mačvanskoj oblasti, Severnobanatskoj, Pirotskoj i Pčinjskoj.

Obrazovanje

U prvi razred osnovne škole upisuje se 48,6% devojčica i 51,4% dečaka. Trogodišnje srednje stručne škole završava skoro tri puta više dečaka nego devojčica. Među učenicima koji završavaju srednje četvorogodišnje opšte obrazovanje (gimnazije) više je devojčica (58%) nego dečaka (42%). Takođe, devojčice su u većini među učenicima koji završavaju srednje stručne četvorogodišnje škole (53% prema 47%).

Visoke škole i fakultete više upisuju i završavaju žene. Među upisanim studentima žena je 57%, a među diplomiranim 59%. Među diplomiranim studentima u 2019. žene čine više od polovine u velikom broju područja obrazovanja, dok su muškarci dominantni u područjima: informacione i komunikacione tehnologije (66%) i inženjerstvo, proizvodnja i građevinarstvo (61%).

U 2019. doktoriralo je više žena (57%) nego muškaraca (43%). Žene čine većinu u mnogim područjima obrazovanja, kao što su zdravstvo (71%), umetnost (68%) i prirodne nauke (66%), a muškarci su brojniji u inženjerstvu, proizvodnji i građevinarstvu (57%), informacionim i komunikacionim tehnologijama (66%).

Zaposlenost

Stopa zaposlenosti žena iznosi 41,9 odsto, što je za čak 14,7% manje od stope zaposlenosti muškaraca - 56,6%. Kada je reč o ženama i muškarcima koji su u braku, rodni jaz je znatno manji, i to u korist žena - stopa zaposlenosti kod udatih žena iznosi 66% a kod oženjenih muškaraca 62%. Najveći rodni jaz na tržištu rada, kada je reč o zaposlenosti, zabeležen je u kategoriji lica 55-64 godine starosti, gde je stopa zaposlenosti žena 40,5% a muškaraca 60,8%.

U okviru razloga usled kojih muškarci i žene rade kraće od punog radnog vremena, kategorija sa najvećim učešćem žena, od 87%, jeste briga o deci ili nesposobnim licima, dok su muškarci najčešće navodili kao razlog nemogućnost nalaženja posla sa punim radnim vremenom (62%).

Samozaposlenost je skoro dvostruko veća kod muškaraca nego kod žena, odnosno 25% muškaraca i 14% žena starosti između 15 i 64 godine je samostalno zaposleno.

Funkcije i plate

Među direktorima, rukovodiocima, funkcionerima i zakonodavcima ukupno su dve trećine muškarci. Takođe, samo 31 odsto preduzetnika, osnivača privrednih društava i firmi su žene.

Prosečna zarada muškaraca u periodu od 2016. do 2019. iznosila je 78.000 dinara, a žena 69.700, dok je prosečna penzija pripadnica slabijeg pola bila 25.947 dinara, a jačeg 26.496 dinara.

"Platni jaz između žena i muškaraca za 2018. iznosio je 8,8%, što znači da su žene bile manje plaćene od muškaraca za 8,8%. Ovaj podatak svrstava Srbiju među zemlje sa najnižim platnim jazom u Evropi. Međutim, ako se zarade posmatraju prema stepenu obrazovanja ili zanimanjima, razlike u zaradama između žena i muškaraca su znatno veće od prosečnog platnog jaza, najčešće u korist muškaraca. Učešće žena sa niskim zaradama u ukupnom broju žena (18,0%) veće je od učešća muškaraca sa niskim zaradama u ukupnom broju muškaraca (17,8%)", tvrde podaci RZS.

Politika i sudovi

Na mestu gradonačelnika ili predsednika opština nalazi se samo šest odsto žena, a 31,3 odsto žena su odbornice u skupštinama opština i gradova. U oktobru 2020. pripadnice lepšeg pola su činile 38,8 odsto poslaničkog sastava u Skupštini Srbije, dok su u Vladi bile zastupljene sa respektabilnih 50 odsto, pokazuju najnoviji podaci RZS.

Kao svojevsratn primer može da se uzme Grad Beograd koji ima skoro podjednak broj žena i muškaraca među gradskim sekretarima, ali na sedam najvažnijih funkcija (gradonačelnik, zamenik, tri pomoćnika, gradski urbanista i načelnik Gradske uprave) nalazi se samo jedna dama.

“U svim javnim tužilaštvima u 2019. godini 39% javnih tužilaca su žene, a 61% su muškarci. Žene su najzastupljenije u višim i osnovnim javnim tužilaštvima, sa po 38%, i kao zamenici u osnovnim javnim tužilaštvima sa 62%. Od ukupnog broja zamenika javnih tužilaca 58% su žene a 42% muškarci. Najviše žena sudija radi u apelacionim sudovima (77%). U sudovima posebne nadležnosti 77% sudija su žene a 23% su muškarci. Najviši procenat žena je u Prekršajnom apelacionom sudu (89%), dok je u istom sudu procenat muškaraca najniži (11%)”, stoji u publikaciji RZS.

Članovi SANU

Među članovima Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) dominiraju muškarci. U 2020. godini preko 90% svih članova su muškarci. Tačnije imali smo 194 člana jačeg pola i samo 26 slabijeg. Najveće učešće žena je u Odeljenju jezika i književnosti i Odeljenju istorijskih nauka, dok je u Odeljenju matematike, fizike i geonauke odnos čak 35:1 u korist muškaraca!

"Slobodno vreme"

"Bez obzira na to da li su zaposlene ili ne, žene u odnosu na muškarce dvostruko više vremena rade u kući, a upola manje vremena provode na plaćenim poslovima. Za zaposlene žene rad u kući postaje druga smena. Podaci pokazuju da muškarci na plaćenim poslovima, kako radnim danima tako i vikendom, skoro duplo duže rade nego žene. Na drugoj strani, žene rade na neplaćenim poslovima duže od muškaraca, i to i radnim danima i vikendom. Žene koje su u braku i koje imaju dete uzrasta do sedam godina, najviše vremena provode u neplaćenim poslovima - skoro celu radnu smenu. I muškarci iz ove kategorije su više angažovani u poslovima oko kuće u odnosu na sve druge - skoro tri sata. U svakom slučaju, žene u svim kategorijama rade više na kućnim poslovima, pogotovo one koje imaju dete bilo kog uzrasta", stoji u publikaciji Republičkog zavoda za statistiku.

Indeks rodne ravnopravnosti

Republika Srbija je prva zemlja van Evropske unije koja je uvela i izračunala indeks rodne ravnopravnosti 2016. godine. Obračun indeksa obavlja se svake dve godine, tako da su sada objavljeni podaci indeksa iz 2018. godine.

Vrednost indeksa rodne ravnopravnosti za 2019. godinu je, od svih evropskih zemalja, najviši za Švedsku i iznosio je 83,6, dok je prosečna vrednost za Evropsku uniju 67,4. Najnižu vrednost imala je Grčka sa 51,2. Indeks rodne ravnopravnosti za Republiku Srbiju 2018. godine iznosio je 55,8, dok je 2016. bio 40,6, što ukazuje da je u dvogodišnjem periodu indeks zabeležio značajan porast vrednosti, i to za 15,2 indeksna poena.

Međutim, kada se podaci posmatraju po domenima kojih ima šest (rad, novac, znanje, vreme, moć i zdravlje), Republika Srbija zaostaje za prosekom EU u svim domenima rodne ravnopravnosti.

Najmanje razlike su u domenima rada i zdravlja (3,3, odnosno 3,4), a najviše u domenu novca (19,4).

(Espreso/Blic)