KAKO JE SMOTANI ITALIJANSKI ŠPIJUN IZ NJUJORKA POSTAO HEROJ BALKANA: Bili smo na IZLOŽBI Alana Forda u BG (FOTO)

Od 2. decembra prošle godine, pa sve do samog kraja januara, u Muzeju Jugoslavije u Beogradu publika može da poseti gostujuću izložbu „Alan Ford trči počasni krug”. Izložba se realizuje povodom navršetka više od pola veka od izlaska prvog broja „Alana Forda”, stripa koji predstavlja značajan fenomen pop kulture iz perspektive jugoslovenskog nasleđa.

Ekipa našeg portala posetila je čuvenu izložbu, o kojoj su se raspisali i strani mediji, te vam donosimo utiske iz ovog zaista jedinstvenog prostora, kao i mali osvrt na pisanje inostranih medija i autora, kao i podsećanje na istorijat kultnog stripa, njegov značaj i kasnije odjeke.

Na izložbi se mogu videti 152 originalne crtačke table iz prvih 75 izdanja, kada je strip stvarao čuveni italijanski autorski dvojac Magnus-Bunker, kao i tri naslovna crteža Paola Pifarerija.

Prvi broj „Alana Forda” izašao je u Italiji 1969. godine. Osmislili su ga Lučano Seki, poznatiji po pseudonimu Maks Bunker (1939), kao scenarista, i crtač Roberto Raviola Magnus (1939–1996). Već sledeće godine, ovaj satirični strip je zbog upečatljivih crteža, duhovitih dijaloga i spretne ironije, kao i izuzetnog prevoda novinara i pisca Nenada Briksija, pridobio naklonost publike širom Jugoslavije, koja ni do danas ne jenjava.

„Izložba Alan Ford trči počasni krug nije mogla da dobije prikladnije mesto od Muzeja Jugoslavije. Alan Ford je u bivšoj Jugoslaviji stekao ogromnu popularnost, veću nego u rodnoj Italiji. Prošle godine smo poslavili 50. godišnjicu prvog broja stripa izložbom u Narodnoj galeriji u Ljubljani, koja je bila verovatno najveći kulturni događaj godine – za pet meseci posetilo ju je oko 10.000 ljudi, i to ne samo iz Slovenije, već i iz svih država nekadašnje Jugoslavije. Za ovu priliku, nadogradili smo ljubljansku izložbu i uvrstili zanimljiva izdanja stripa Alan Ford, koja su pripremili pasionirani srpski kolekcionari, Marjan Matić i Mario Reljanović", objasnio je autor izložbe Rok Glavan.

Nakon debija u matičnoj Italiji, serija stripova "Alan Ford", čiji lik je rađen po uzoru na glumca Pitera O'Tula, objavljena je u Francuskoj, Danskoj i Brazilu, ali je tek u bivšoj Jugoslaviji postigla pravi uspeh. Koja je tajna njegovog kultnog statusa u tadašnjoj SFRJ?, zapitao se Džonatan Bosfild u tekstu na portalu The Calvert Journal posvećenom pomenutoj izložbi stripa Alan Ford u Beogradu, te odmah pokušao da odgovori na svoje pitanje:

- Alan Ford postigao je umereni komercijalni uspeh u zemlji porekla, ali ga je stil - pun šale i igre reči - učinio prekomplikovanim za strane izdavače. Dansko izdanje (u kojem je glavni lik preimenovan u Oskara Mortensena) imalo je samo šest brojeva pre nego što je ugašeno. Izdavačke kuće na engleskom jeziku nikada nisu pokazale nikakvo interesovanje za ovu priču. Zašto je u Jugoslaviji postao tako veliki hit, oduvek je bio predmet mnogih rasprava.

Mnogi tvrde da je Alan Ford u društvu koje je mešalo internacionalistički idealizam sa birokratskom disfunkcijom bio idealan oblik socijalne satire. Uspeh je u velikoj meri dugovao i geniju svog prevodioca, izvršnog direktora zagrebačke izdavačke kuće "Vjesnik" Nenada Briksija. Briksi ne samo da je razumeo suptilni humor originala, već je smislio i srpsko-hrvatske alternative za gegove "izgubljene u prevodu" - konstatovao je autor.

U centru pažnje ovog jedintvsenog strip serijala je naivni momak Alan Ford koji zabunom postaje tajni agent grupe TNT koju čine neprikosnoveni i besmrtni vođa Broj 1 (II Numero Uno), iskompleksirani Bob Rok (Bob Rock), kleptoman ser Oliver (II Conte Oliver), inventivan pronalazač Grunf (Grunf), hipohondar Jeremija (Geremia) i debeli, lenji Šef (La Cariatide). Okupljaju se u “Cvjećarnici”, tajnom njujorškom skrovištu grupe TNT i odatle pokušavaju da sprovode svoje genijalne zamisli.

Junaci ovog stripa se bore protiv mnoštva neprijatelja, uključujući i pravu mustru za ruganje američkim superherojima Marvelove produkcije - Superhika (Superciuk), a idejni tvorci ovog izdanja borbu usmeravaju na oštru kritiku prozapadnoj politici, kapitalizmu, komunizmu, rasizmu i drugim društvenim pojavama.

Magnus je napustio "operaciju" Alan Ford 1974. Njegova zamena Paolo Pifarerio dao je sve od sebe da što bolje iskopira vizuelni stil stripa, ali hemija nikada nije bila ista. 75 epizoda koje je nacrtao Magnus, epski ciklus priča koje ilustruju borbe gomile nesposobnjakovića i fantastičara protiv ciničnog i manipulativnog sveta, čine kanon Alana Forda, konstatuje Bosfild i svoj tekst zaključuje aktuelnim osvrtom:

- Zaista, suštinska premisa Alana Forda, da je savremeni svet mesto koje ne može da se pomiri sa diletantima i cinicima, danas daje još autentičniju notu nego što je to bio slučaj kada je prvi put napisan. Apsurdni svet koji je dočarao Maks Bunker više je od ogledala kontradikcija jugoslovenskog života 70-ih i možda zaista ima pouku za sve nas. Više od pedeset godina nakon prvog objavljivanja, možda je vreme da ostatak Evrope konačno UPOZNA Alana Forda.

Kako to dolikuje svakom duhovitom i satiričnom delu, i “Alan Ford” se odlikuje mnogobrojnim citatima koji su postali sastavni element pop kulture i nenadmašna riznica mudrosti i smeha. Ovo su samo neke od mnogobrojnih genijalnih izjava pripadnika ove smehotresne družine, među kojima je naravno prednjačio Grunf.

Evo nekih koje svaki pravi ljubitelj "Alan Forda" mora da zna - usred noći da ga probudiš:

“Jedna lasta ne čini proljeće, a kamoli dvije.” (Grunf)

“Ako kaniš pobijediti ne smiješ izgubiti.” (Broj 1)

“Bolje živa kukavica nego mrtvi heroj!” (Grunf)

“Tko izgubi dobitak, taj dobija gubitak.” (Grunf)

“Bolje živjeti sto godina kao milijunaš, nego sedam dana u bijedi!”. (Bob Rok)

“Tko spava, nije budan.” (Alan Ford)

“Životinje svih veličina i za svačiji džep.” (reklama)

“Bolje nešto od nečega nego ništa od ničega.” (Grunf)

“Kradem od siromašnih da bih dao bogatima.” (Superhik)

“Bolje je biti bogat i zdrav, jer ako si siromašan, džaba ti što si bolestan.” (Bob Rok)

“Bolje herojski ustuknuti nego kukavički pobijediti.” (Grunf)

“Bolje ispasti budala nego iz vlaka.” (Grunf)

“Bolje izdati knjigu nego prijatelja!” (Grunf)

“Kako je to moguće?! Bogat sam, a utapam se!” (na plaži za bogate)

“Oružje za ubijanje – teroristima poseban popust.” (reklama)

“Mi ništa ne obećavamo i to ispunjavamo – stranka istine.” (reklama)

“Kupite cvijeće voljenoj ženi, ali ne zaboravite i na vlastitu.” (natpis na cvećari)

“Alane, bjež’mo, njih je dvojica, a mi smo sami!” (Bob Rok)

“Boli me sve i još mnogo toga.” (Jeremija)

“Cijena? Prava sitnica.” (Ser Oliver)

“Bolje gotova gotovina nego čekovno očekivanje.” (Grunf)

“Ne bi bio živ, kad ne bi zbog nečega umirao.” (Bob Rok govori Jeremiji)

“Tko sanjari drhti. Ko drhti sanjari ili mu je hladno.” (Grunf)

“Jedan za sve, sve za jednoga.” (Broj 1 deli platu)

“Prvo hopni, pa reci skoč.” (Grunf)

“Pijte više mlijeka, a manje nafte.” (Grunf)

“Prestanite mi davati milostinju jer sam mrtav.” (iznad smrznutog prosjaka)

“Ulaznica: 1 dolar, Bogalji: ½ dolara, Gluhi: 30 centa, Slijepi: 20 centa, Slijepi i gluhi: 50 centa.” (na ulazu na pozorišnu predstavu)

“Osijećam se dva dana mlađi.” (Jeremija nakon saune)

Stripovi iz, sada već, dugovečnog serijala "Alan Ford" i dalje su u prodaji na mnogim kioscima bivše Jugoslavije, a njihovi likovi postali su bezvremena referentna tačka.

Bonus video:

(Espreso.co.rs/D.K.)