Ovo je čovek koji je šokirao Putina i Asada! Nakon 13 godina zatišja buknuo haos, kad vidite ko stoji iza njega...

Sirijski pobunjenici zauzeli su juče dobar deo najvećeg sirijskog grada Alepa nakon 13 godina rata i nekoliko godina relativnog zatišja. Na čelu neočekivanog razvoja događaja, koji je alarmirao ne samo sirijskog lidera Bašara al-Asada nego i Moskvu koja mu je zaštitnik, nalazi se pobunjenička grupa Hajat Tahrir al-Šam.

Reč je o sunitskoj paravojsci koju podržava Turska, a Sjedinjene Američke Države smatraju terorističkom organizacijom, piše Jutarnji list. Hajat Tahrir al-Šam stvoren je 2017. godine ujedinjenjem niza militantnih grupa koje su se namnožile za vreme građanskog rata koji je u Siriji izbio nakon početka tzv. Arapskog proleća 2011. godine. Tih godina padali su autokratski režimi na Severu Afrike, ali ne i u Siriji.

Proklamirani cilj Hajat Tahrir al-Šama (poznatog pod inicijalima HTS) stvaranje je islamske države i zbacivanje dinastičke vladavine porodice Asad i njihovog saveznika Hezbolaha iz zemlje.

Ko je Abu Mohamad al-Džolani?

Grupu vodi čovek čije je ratničko ime Abu Mohamed al-Džolani s time da se Džolani odnosi na sirijski dio Golanske visoravni, koju je delimično anektirao Izrael, odakle je rodom. Al-Džolani je prekaljeni borac iz sirijskog građanskog rata u koji je ušao kao čovek sirijske podružnice al-Kaide. Pre nego što je 2016. raskrstio s terorističkom organizacijom koju je osnovao Osama bin Laden, al-Džolani je bio emir al-Nusre, sada raspuštene terorističke organizacije, koja se borila za al-Kaidinu stvar u Siriji i bila jedan od glavnih protivnika još radikalnije organizacije Islamska država.

Američki State Department stavio ga je u julu 2013. godine na popis globalnih terorista, a za informacije koje bi vodile njegovom hapšenju ponudio 10 miliona dolara. Danas se njegova organizacija smatra najsnažnijom opozicijskom skupinom na teritoriji Sirije, a vodstvo tvrdi da je potpuno samostalno od uticaja bivših partnera iz Al-Kaide. Poznato je da je na početku rata u Siriji al-Džolani preuzimao odgovornost za bombaške napade, a takođe je najavljivao udare na zapadnjačke snage, konfiskovao imovinu od verskih manjina i slao versku policiju da maltretira žene. Međutim, poslednjih godina al-Džolani i HTS imaju promenjen imidž.

Stručnjak Aaron Zelin piše da proteklih godina grupa na "svojoj teritoriji" promoviše "građansku vladavinu" i vojne akcije protiv ekstremističkih skupina. Džolani se čak pokušava pokazati kao zaštitnik drugih vera te je tako prošle godine dopustio da se održi prva misa u dugo godina u crkvi u Idlibu. Njegovu promenu primetili su i u SAD. Prva administracija Donalda Trampa, piše Zelin, 2018. je godine objavila da više ne lovi direktno al-Džolanija. Međutim, uprkos pomacima prema "centru", Džolani je dopustio nekolicini ekstremnih skupina da deluju na njegovoj teritoriji. Osim toga u poslednje poznato "puškaranje" s američkim snagama skupina se upustila još 2022.

Ofanziva počela nakon primirja Izraela i Hezbolaha

Velika i neočekivana ofanziva Hajat Tahrir al-Šama počela je dan nakon što su Izrael i Hezbolah objavili prekid vatre u Libanu. Pobunjenici su zaključili da su saveznici Bašara al-Asada – Hezbolah, Iran i Moskva – slabi i zauzeti drugim ratištima te su krenuli u napad. Na društvenim mrežama juče su podeljene slike i snimci koji pokazuju da drže sami centar grada – staru gradsku jezgru i Veliku džamiju. Obnovljene borbe u Siriji otvaraju mogućnost da se na Bliskom istoku otvori još jedno ratište.

Robert Ford, poslednji američki ambasador u Siriji, u razgovoru za američki ABC News napomenuo je da je proteklih meseci Izrael na tom području izveo nekoliko napada na sirijske režimske snage i snage Hezbolaha. Režimske snage drže pod svojom kontrolom oko 70 odsto Sirije, ali 30 odsto kontrolišu pobunjeničke grupe te se tamo nalaze i strane vojne jedinice. Tako SAD na severoistoku Sirije, ali daleko od Alepa, ima oko 900 stacioniranih vojnika koji su raspoređeni kako bi sprečili obnovu najopasnijih džihadističkih skupina poput Islamske države. Na teritoriji Sirije vojne snage ima i Turska koja ima uticaj na grupe koje čine Hajat Tahrir al-Šam. I Hezbolah tako ima svoje ljude, a Rusija ima pomorsku vojnu bazu u Tartusu.

Čarls Lister, dugogodišnji analitičar s američkog Instituta za Bliski istok specijalizovan za Siriju, ocenio je za ABC da je razvoj događaja značajan. Naime, nekoliko godina su pomaci na vojnoj karti Siriji bili zanemarivi pa je ovo velika promena.

"Potencijal da ovaj pomak ima vrlo značajne posljedice postoji ako se pokaže da su režimske snage nesposobne zadržati teritoriju. Moguće je i da to bude događaj koji menja igru", smatra Lister dodajući da su među rizicima događaja u Siriji i "buđenje" boraca Islamske države.

Prema Fordu, borbe u Alepu bi mogle doneti još veću destabilizaciju ako "povuku Rusiju i Tursku", zemlje s komplikovanim odnosima, koje u Siriji štite svaka svoje interese, odnosno ako dođe do njihovog snažnog sukoba.

Bonus video:

(Espreso/Jutarnji/ Prenela: T.M.)