Otkako su stvorene Bliski istok ne zna za mir! Ovo nije prvi put da su Izrael i Liban u ratu, sukobi datiraju od...

Invazija Izraela na Liban zapravo nije ništa novo. Dve zemlje su u proteklih skoro 70 godina vodile više ratova i imale brojne manje sukobe.

Teritorije koje danas pripadaju državama Izrael i Liban bile su nekada deo Osmanskog carstva, koje je trajalo od 1299. godine sve do poraza u Prvom svetskom ratu i kasnijeg raspada 1922. godine.

Nastanak Libana

Kao rezultat Sinajske i Palestinske kampanje 1917. godine, Britanci su okupirali Palestinu i delove onoga što će postati Sirija. Francuske trupe su zauzele Damask 1918. godine. Tadašnja Liga naroda je zvanično dodelila Francuzima mandat nad Sirijom, a Britancima mandat nad Palestinom nakon konferencije u San Remu 1920. godine, u skladu sa sporazumom Sajks-Piko iz 1916. godine.

Pretežno hrišćanski deo teritorije pod francuskom vlašću postao je Libanska Republika 1926. godine. Liban je postao nezavisan 1943. godine dok je Francuska bila pod nemačkom okupacijom, iako se francuske trupe nisu potpuno povukle do 1946. godine.

Nastanak Izraela

Porast antisemitizma u Evropi, koji je kulminirao Holokaustom tokom Drugog svetskog rata, doveo je do povećanja broja jevrejskih imigranata u manjinsku jevrejsku, većinski arapsku teritoriju pod mandatom Britanije. Tokom Arapskog ustanka 1936–1939. godine, i nakon toga, Britanci su sve više počeli da se oslanjaju na jevrejske policijske snage kako bi održali red. Na kraju, rastuće etničke tenzije i nasilje između Arapa i Jevreja usled jevrejske imigracije i saradnje naterali su Britance da se povuku 1947. godine. (Deo njihovog mandata istočno od reke Jordan već je postao nezavisna država Jordan 1946. godine.) Generalna skupština Ujedinjenih nacija razvila je izmenjeni Plan podele iz 1947. godine kako bi pokušala da obezbedi i Arapima i Jevrejima sopstvene države od ostataka Britanskog mandata; međutim, Arapi su taj plan odbacili, a situacija se brzo razvila u sveopšti građanski rat.

Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO) regrutovala je militante u Libanu iz redova palestinskih izbeglica koje su proterane ili su pobegle nakon stvaranja Izraela 1948. godine. Nakon što su liderstvo PLO-a i njegova brigada Fatah proterani iz Jordana 1970–71. godine zbog podsticanja pobune, ušli su u južni Liban, što je rezultiralo povećanjem unutrašnjeg i prekograničnog nasilja. U međuvremenu, demografske tenzije oko Libanskog nacionalnog pakta dovele su do Libanskog građanskog rata (1975–1990).

Delovanje PLO-a bilo je jedan od ključnih faktora u izbijanju građanskog rata, a njihove gorke borbe sa libanskim frakcijama izazvale su stranu intervenciju. Izraelska invazija na Liban 1978. godine potisnula je PLO severno od reke Litani, ali PLO je nastavio svoju kampanju protiv Izraela. Ova invazija dovela je do raspoređivanja mirovnih snaga Ujedinjenih nacija na jugu Libana. Izrael je ponovo izvršio invaziju na Liban 1982. godine i, u savezu sa hrišćanskim Libanskim snagama, prisilno proterao PLO.

Nastanak Hezbolaha

Iste godine nastao je Hezbolah, koga su osnovali libanski sveštenici prvenstveno za borbu protiv izraelske invazije na Liban. Hezbolah je usvojio model koji je postavio ajatolah Ruholah Homeini nakon Iranske revolucije 1979. Od tada su se razvile bliske veze između Irana i Hezbolaha.

1983. godine, Izrael i Liban potpisali su sporazum od 17. maja, koji je predstavljao okvir za uspostavljanje normalnih bilateralnih odnosa između dve zemlje, ali su odnosi prekinuti kad su na vlast došle šiitske milicije početkom 1984. godine.

Intifada

Intifada 6. februara ili ustanak 6. februara u Zapadnom Bejrutu dogodio se 6. februara 1984. tokom Libanskog građanskog rata.Bila je to bitka u kojoj su šiitski pokret Amal i progresivna socijalistička partija Druza odlučno porazili libansku vojsku i multinacionalne snage prisutne u Libanu koje su je podržavale. To je rezultiralo kolapsom uticaja Sjedinjenih Država i Izraela u Libanu i početkom Rata u logorima.

Izrael se povukao iz većeg dela Libana 1985. godine, ali je zadržao kontrolu nad sigurnosnom tampon zonom od 19 kilometara, uz pomoć savezničkih militanata iz Južno libanske armije (SLA).

Godine 1985. Hezbolah je pozvao na oružanu borbu za okončanje izraelske okupacije libanske teritorije. Vodili su gerilski rat protiv IDF-a i SLA na jugu Libana. Izrael je pokrenuo dve velike operacije na jugu Libana tokom 1990-ih: Operaciju Odgovornost 1993. godine i Operaciju Plodovi gneva 1996. godine. Borbe sa Hezbolahom oslabile su izraelsku odlučnost i dovele do raspada SLA i izraelskog povlačenja 2000. godine na svoju stranu granice koju je odredila UN.

Rat 2006.

Pozivajući se na izraelsku kontrolu nad farmama Šeba, Hezbolah je nastavio prekogranične napade povremeno tokom sledećih šest godina. Hezbolah je tada tražio oslobađanje libanskih građana u izraelskim zatvorima i uspešno koristio taktiku zarobljavanja izraelskih vojnika kao sredstvo za razmenu zarobljenika 2004. godine. Zarobljavanje dvojice izraelskih vojnika od strane Hezbolaha izazvalo je Libanski rat 2006. godine koji je trajao 34 dana. Primirje je zahtevalo razoružavanje Hezbolaha i poštovanje teritorijalnog integriteta i suvereniteta Libana od strane Izraela. Neprijateljstva su obustavljena 8. septembra 2006. godine.

Nakon rata 2006. godine situacija je postala relativno mirna, uprkos tome što su obe strane kršile sporazume o prekidu vatre; Izrael čestim letovima iznad libanske teritorije, a Hezbolah time što se nije razoružao.

Rat Izraela i Hamasa i nova invazija na Liban

Došlo je do porasta nasilja tokom aprila 2023. godine tokom granatiranja između Izraela i Libana.

Rat između Izraela i Hamasa izazvao je novi sukob između Izraela i Hezbolaha, počevši dan nakon napada Hamasa na Izrael 7. oktobra. Sukob se u početku sastojao od uzajamnih vazdušnih udara i granatiranja.

Međutim, 2024. godine, događaji unutar i izvan Libana eskalirali su sukob. To uključuje izraelski vazdušni napad na iranski konzulat u Damasku u aprilu, napad na Madždal Šams i atentate na lidere Hamasa Fuada Šukra i Hezbolaha Ismaila Hanijeha u julu, kao i napad na Nabatiju i napade obe strane u avgustu. Počevši sa izraelskom eksplozijom libanskih pejdžera i radio uređaja u septembru, sukob je ozbiljno eskalirao, a septembarski izraelski vazdušni udari na Liban ubili su najmanje 569 osoba i izazvali masovnu evakuaciju južnog Libana. Ovo je bio najveći gubitak života povezan sa sukobom u jednom danu u Libanu od Libanskog građanskog rata.

Sada je Izrael pokrenuo novu invaziju na Liban a dokle će trajati poslednji sukob, ostaje da se vidi.

Bonus video:

(Espreso/ Nova/ Ivana Kešanski/ Prenela: T.M.)