ŠTA ZNAČI POVLAČENJE RUSA IZ NAGORNO-KARABAHA? Počelo je raspadom Sovjetskog saveza, a Putin je imao ključnu ulogu!

Juče je svetom odjeknula vest da će Rusija povući oko 2000 pripadnika mirnovih snaga iz Nagorno-Karabaha, a ovu iznenađujuću odluku potvrdio je i Kremlj u saopštenju. Da podsetimo, prošlo je samo šest meseci od kada je došlo do masovne selidbe jermenskog stanovništva iz ove regije. Vest je novinarima potvrdio Dmitrij Peskov, potparol Kremlja.

Međutim, iako sa prekidima, ovaj sukob traje još od kraja 80ih godina, a u više navrata su nastali veliki sukobi zbog kojih je došlo i do raseljavanja stanovništva. Ovo je kratka istorija sukoba za ovo mesto.

Konflikt Nagorno-Karabah

Ovo je etnički i teritorijalni sukob između Jermenije i Azerbejdžana nad spornim regiom Nagorno-Karabah. Ova regija je do sukoba bila pretežno naseljena jermenskim stanovništvom. Iako su konflikti počeli još u 20. veku, moderni konflikt kreće 1988. godine, kada kreće prvi rat, nazivan i oslobodilački rat.

Kulminacija je svakako bio raspad Sovjetskog Saveza, kada je ova oblast postala epicentar konflikta Jermena i Azerbejdžanaca. Jermeni su želeli nezavinost, dok su Azerbejdžanci tražili očuvanje teritorijalnog integriteta. Pošto je Azerbejdžan proglasio nezavisnost od Sovjetskog Saveza, jermenska većina je glasala za otcepljenje od Azerbejdžana i pritom su proglasile nepriznatu republiku Nagorno-Karabah.

Borbe kulminiraju 1992. godine, a u proleće 1993. godine jermenske snage su zauzele teritoriju izvan same enklave. Do primirja 1994. godine, Jermeni su imali kontrolu nad celom enklavom, ali i delom teritorije van nje. Tokom sukoba, čak 230.000 Jermena iz Azerbejdžana i 800.000 Azerbejdžanaca iz Jermenije i Karabaha je raseljeno i došlo je do toga da se Jermenija i Karabah očiste od Azerbejdžanaca, i obrnuto.

U maju 1994. godine potpisan je prekid vatre uz posredovanje Rusije, što je dovelo do primirja, mada su bili i neki sukobi u godinama nakon prekida.

Rat 2020. godine

Iako je bilo povremenih okršaja oko granice i same enklave, situacija je eskalirala 2020. godine. Do ponovnih sukoba došlo je 27. septembra 2020. godine, što je dovelo do toga da Jermenija proglasi vanredno stanje i mobilizaciju, što je prouzrokovalo da azerbejdžanski parlament uvede policijski čas i vanredno stanje u nekoliko gradova. Ovo su najgori sukobi od 1994. godine i izazvali su veliku uzbunu kako u zajedinici, tako i u svetu.

Ubijeno je oko 6500 ljudi, a Rusija je igrala ključnu ulogu u prekidu vatre.

Borbe su trajale 44 dana, a okončane su 10. novembra mirovnim sporazumom uz posredovanje Rusije - jermenske snage prihvatili su da vrate sve teritorije izvan oblasti Nagorno-Karabah.

Trenutna granična kriza

Međutim, ovo nije bio kraj - 12. maja 2021. godine, azerbejdžanski vojnici prešli su u Jermeniju u provincijama Sjunik i Gegarkunik, zauzimajući njihovu teritoriju. Azerbejdžan nije povukao svoje trupe sa jermenske teritorije uprkos naporima Evropskog parlamenta, Sjedinjenih Američkih Država i Francuske. Sukob se nastavio i narednih meseci i proširio na ostale oblasti. Ovo vojnu operaciju su čelnici evropskog parlamenta nazvali najgorim kršenjem sporazuma o prekidu vatre do danas.

Dogovor o prekidu vatre između azerbejdžanskih oružanih snaga i jermenskih trupa je u toku, međutim, Jermenima koji žive u Nagorno-Karabahu nije svejedno, te ne čekaju dogovore, već se masovno sele u Jermeniju. Ubrzo je gotovo oko 100.000 Jermena napustilo Nagorno-Karabah.

Šta znači rusko povlačenje?

Iako Rusija tehnički ima neutralnu poziciju i bila je samo posrednik, ovo povlačenje je znak da prijateljski odnosi i ruska podrška Jermeniji nije kao pre. Njihov mandat je bio očuvanje mira sve do kraja 2025, ali je Moskva u međuvremenu sve raspoložive vojne resurse usmerila ka Ukrajini.

U posleratnom periodu, Rusija je bila glavni snabdevač Jermenije oružjem, a dve zemlje su bili vojni saveznici. Pre nekog vremena, premijer Nikol Pašinjan izjavio je kako "Jermenija više ne može da se osloni na Rusiju, kao svog glavnog odbrambenog i vojnog partnera, jer ju je Moskva u više navrata izneverila pa Jerevan mora da razmisli o uspostavljanju bližih veza sa SAD i Francuskom."

Bonus video:

(Espreso/T.Š.)