PRVI SRPSKI DŽEJMS BONDOVI: Evo kako je nastala TAJNA POLICIJA u BG i koje USLOVE je "POTAJNIK" trebalo da ISPUNI!

Tajna policija i nije neka tajna i svi znamo da postoji u manje-više svakoj državi. Kod nas, tajna policija počela je sa razvojom negde u 19. veku, a veliku zahvalnost duguje dinastiji Obrenović.

Proterivanje „praznoodajućih lica“ i razvoj civilne obaveštajne službe

Tokom Prvog ustanka vlast je radila na tome da se pronađu i da se spreči rad špijuna koji su radili u koristi Rusije, Turske, Austrije i Francuske. Prvu naredbu u kojoj se spominju špijuni doneo je Praviteljstvujušči sovjet 1808. godine.

Naredba je glasila da se preventivno iz Beograda i drugih gradova Srbije proteraju praznoodajuća lica, koja bi mogla da se bave špijunažom u korist neprijatelja.

1810. godine isti Sovijet donosi i naređenje da se prepiska iz Srbije vodi isključivo na srpskom jeziku i da se pregleda pre predaje i slanja van zemlje.

Ono što se može smatrati prvim predlogom za razvoj civilne obaveštajne službe u Srbiji doneto je za vreme Krađorđa. Radi se o Načertanije ustrojstva policajne vlasti u Beogradu i po tom pročim mestima Otečestva. Doneto je 8. marta 1811. godine i tad je udaren temelj razdvajanju policije i vojske. Uspostavlja se položaj policajmajstora koji na upravu dobijaju likitore, odnosno pomoćnike za unutrašnju, spoljašnju i poverljivu službu.

Procvat tajne policije – mreža krtica u Beogradu

Razvoj tajne policije u Beogradu podstakao je knez Miloš Obrenović. Služba policajmajstora je tokom svoje prve vladavaine (od 1815. do 1839. godine) dobila dva zadatka: čuvanje vlasti od domaćih i stranih zaverenika i kontrola administracije.

U 19. veku Beograd postaje prestonice Kneževine Srbije. Sve državne i verske institucije sele se u Beograd, kao i rezidencija samog kneza Mihajla Obrenovića. Briga o bezbednosti varoši i samog kneza pala je u nadležnost Nikole Hristića – prvog čoveka tajne policije.

Nikola Hristić je formirao tajnu policiju sačinjenu od različitih doušnika i strateški postavljenih ljudi. Oni su bili na mestima kućnih pomoćnica i posluge u kućama viđenijih Beograđana. Ova mreža krtica radila je posao kao najbolji prisluškivači danas.

Dvorska tajna policija prvi put izlazi u javnost

Nakon što Mihajla nasleđuju Milan Obrenović, javljaju se prvi problemi unutar same beogradske tajne policije. Novi knez nije verovao policiji koju nije sam postavio, te je formirao Dvorsku tajnu policiju. Ta tajna služba radila je nezavisno u odnosu na sve zvanične službe. Ispostavilo se da i sam upravnik grada, Jovan Avakumović, nije znao da ta služba postoji.

Tajna služba izlazi u javnost nakon Ivanjdanskog atentata 24. juna 1899. godine kada je bivši vatrogasac Đura Knežević pokušao je da ubije Milana Obrenovića. Tadašnji ministar unutrašnjih poslova bio je Đorđe Genčić i veruje se da je otkrivanje informacije o postojanju tajne policije zapravo bilo sredstvo u psihološkom ratu sa ciljem pokazivanja moći svima koji su želeli da rade protiv dinastije Obrenović.

Tajna policija Aleksandra Obrenovića protiv tajne policije Milana Obrenovića

Sredinom 1900. godine počinju problemi kada se tajna policija gasi nakon što je Aleksandar Obrenović objavio da će se oženiti dvorskom damom Dragom Mašin. To je stvorilo ogromne političke promene u Beogradu.

Aleksandar Obrenović te iste godine proglašva ministra Genčića i druge pristalice Milana Obrenovića za protivnike kraljevskog dvora. Istovremeno, kreira se nova mreža tajnih operativaca koji dobijaju nov zadatak – održati stabilnost poretka.

Poznat je tekst nacrta o zaduženjima posebnih agenata policije u Beogradu, nastao u septembru 1900. godine. Ovaj akt predlaže formiranje novog petog odeljenja Uprave varoši. Pripadnici su nosili naziv potajnici, a njihov zadatak je sprečavanje antidinastičke pojave i zaštita bezbednosti kralja i njegove porodice.

Aktom su određeni uslovi koje neko mora ispunjavati da bi mogao da se pridruži službi potajnika:

• srpski podanik
• zna da čita i piše
• dobrog i neporočnog vladanja
• zdrav telesno i duševno
• dobro poznaje Beograd, društvo i javni život

Pripadnici ove tajne policije nisu imali nikakvo obeležje, a uz sebe su nosili posebnu legitimaciju (karton sa potpisom upravnika i pečatom uprave Beograda) koji im je omogućavao da preuzmu kontrolu nad bilo kojom situacijom, u slučaju potrebe. Takođe, rečeno je da Javnost ne sme znati ko je potajnik. Za koja se potajnika sazna da ovu službu vrši, taj ne može dalje u njoj ostati.

U ovom obliku, tajna policija je funkcionisala sve do poslednjeg dana vlasti Obrenovića.

(Espreso / 011info.com)